ایران زمین

دیدنیها وزیباییهای ایران . همه جای ایران زیباست ، دوام زیبایی درحفظ ونگهداریست. نه درتخریب دستکاری

ایران زمین

دیدنیها وزیباییهای ایران . همه جای ایران زیباست ، دوام زیبایی درحفظ ونگهداریست. نه درتخریب دستکاری

خرم آباد، سرزمین تاریخ و طبیعت

 
 
گزارش تصویری - تشریحی/
سفر به تجلیگاه "خرمی" و "آبادی"/ به دیدار شاهکار معماری جهان برویم
خرم آباد - خبرگزاری مهر: شهرستان خرم آباد، مرکز لرستان باستانی در دره ای باصفا و بر ساحل رودخانه خرم آباد قرار دارد که همه جاذبه های تاریخی و طبیعی را که هر بیننده ای به دنبال آن است در خود جای داده است.

به گزارش خبرنگار مهر در خرم آباد، به زعم بسیاری از محققان زمانی شهر مهم ایلامی خایدالو (هیدالو) برجای خرم آباد قرار داشته است.

ظاهرا شهر قدیمی شاپورخواست (سابرخواست) در دوره ساسانی و قرون نخستین هجری دارای مسجد جامع و بازارها و ساختمانهای بسیاری بوده و بافاصله کمی در ساحل چپ رودخانه جای داده شده بوده است.

هنوز بقایایی از دیوارهای بزرگ و پهن که از سنگ و ملاط به سبک دوره ساسانی است از محاذی شهر کنونی تا روستای تیر بازار دیده می شود.

چنین به نظر می رسد که در اواخر قرن ششم هجری شجاع الدین خورشید موسس خاندان اتابکان لر کوچک شهر کنونی خرم آباد را اساس قرار داده و توسعه بخشیده است و احتمالا در حمله مغول این شهر ویران شده است.

خرم آباد، سرزمین تاریخ و طبیعت

 در مجموع شهری که امروزه از آن به نام خرم‌آباد نام برده می شود از نخستین سکونت گاه های مردم ایران به شمار می‌رود. آبشارهای زیبا، سرابها، دریاچه کیو، پارکهای جنگلی، آبسرده، بیدهل، گلستان، رباط، زاغه، آبشار بیشه و ... از جمله جاذبه های و منظر طبیعی این شهرستان محسوب می شود.

رودخانه های کشکان و رودخانه خرم آباد از این شهر عبور می کند و ارتفاعات مخمل کوه، یافته، سفید کوه، هشتاد پهلو، کوکلا، تاف و ... از مهم ترین کوههای آن به شمار می رود.

اهمیت این شهرستان علاوه بر موقعیت استراتژیک آن به عنوان پل ارتباطی شمال به جنوب به آثار تاریخی و ما قبل تاریخ موجود در این شهرستان بازمی گردد.

غارهای پیش از تاریخ کنجی، یافنه، پاسنگر، گر ارجنه، قمری، پل شاپوری، قلعه فلک الافلاک، آسیاب گبری، گرداب سنگی، مناره آجری، مقبره بابا طاهر، سنگ نوشته، پل صفوی، حمام گپ و ... از جمله آثار تاریخی موجود در این شهرستان است.

قلعه فلک الافلاک، شاهکار معماری دنیا

قلعه فلک الافلاک بر بلندای تپه ای باستانی و طبیعی در مرکز شهر خرم آباد واقع شده است و دارای هشت برج و دو حیاط مستطیل شکل بوده است.

ارتفاع بلندترین دیوار این قلعه سترگ و باشکوه تا سطح تپه پنج متر و 22 سانتی متر و مساحت کلی آن پنج هزار و سیصد متر مربع و پلان بنای این قلعه تاریخی به صورت هشت ضلعی نامنظم است.

ورودی قلعه فلک الافلاک در جبهه شمالی و در برج جنوب غربی به عرض 10 متر و 20 سانتی متر و ارتفاع سه متر ساخته شده و در ساخت این بنا از مصالحی چون خشت، آجر (قرمز و بزرگ)، ‌سنگ و ملات استفاده شده است.

از جمله نکات قابل تامل در این بنای بی نظیر وجود چاه قلعه به عمق 42 متر در حیاط اول و گریزگاه اضطراری در حیاط دوم است.

زیبایی و معماری شگفت انگیز قلعه فلک الافلاک موجب شده که این قلعه تاریخی و باستانی لرستان از سوی بسیاری از کارشناسان به عنوان یکی از شاهکارهای مهندسی و معماری دنیا لقب گیرد.

از زمان برپایی بنادر عهد ساسانی تا دوره های متاخر الحاقاتی به آن اضافه شده است (به خصوص در دوره صفوی و قاجار) و این اثر همان دژمعروف شاپورخواست است که در تاریخ ذکر شده است.

این قلعه به لحاظ موقعیت استراتژیکی خود در قرن چهارم هجری قمری به عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل بویه در آمد و از قرن ششم هجری پس از ساخته شدن شهر جدید خرم آباد این قلعه نیز بنام خرم آباد معروف شد و احتمالا نام فلک الافلاک در دوره قاجار به آن اطلاق شده است.

از بدو شکل گیری، این بنای عظیم و دیدنی تا به حال کاربریهای سیاسی، نظامی، خزانه سلطنتی، مقر حکومتی، پادگان نظامی و زندان سیاسی داشته است و اکنون نیز به عنوان موزه باستانشناسی، مردم شناسی و آزمایشگاه مرمت اشیا و چایخانه سنتی از آن استفاده می شود.

این بنای کم نظیر مربوط به دوره ساسانی است و به شماره 883 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سنگ نوشته، نمادی از فرهنگ و تمدن قوم لر

در مرکز شهر خرم آباد ضلع شرقی خیابان شریعتی ودر مسیر قدیمی شهر تاریخی "شاپور خواست" به خوزستان سنگ نوشته ای به شکل مکعب که بصورت یکپارچه متصل به صخره ای طبیعی بوده است، قراردارد.

 ارتفاع متون کتبیه دار با احتساب دوپله در چهار ضلع سنگ نوشته 344 سانتیمتر است.

 این کتیبه به خط کوفی و زبان فارسی دور تا دور ستون سنگی تحریر شده است که در گذشته به "برد نوشته" معروف بوده است.

کتیبه با بسم الله شروع شده و موضوع آن مربوط به حکم امیر اسفهسالار کبیر ظهیرالدین و الدوله معین الاسلام طغرل لتکین ابوسعید برسق در خصوص بخشش علفچر در چراگاه های شاپور خواست و ممنوعیت برخی سنتهایی ناپسند در عهد سلطنت ملکشاه سلجوقی به تاریخ 513 هجری قمری است.

 این یادمان فرهنگی مربوط به دوره سلجوقی بوده و به شماره 398 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

حمام تاریخی "گپ"، نمونه ای از معماری دوران صفوی

حمام "گپ" در مرکز شهر خرم آباد و در کنار میدان گپ واقع شده و منسوب به حسین خان ساکی است.

 احتمال می رود این بنا با بنای پل گپ خرم آباد هم دوره باشد که در دوره شاه سلطان حسین صفوی بنا شده است. مساحت آن قریب به 790 متر مربع می باشد و به نظر می رسد در ادوار بعدی نیز در آن تغییراتی لحاظ شده است.

تزئینات ساده گچبری در رسمی بندیهای زیر گنبد آن وجود دارد و هیچ شواهدی دال بر وجود نقاشی و آهک بری در آن وجود ندارد.

در گذشته آب رسانی بنا از چاهی موسوم به گور یا گاورو که در قسمت تون قرار دارد؛ تامین می شده و فاضلاب آن از طریق تنبوشه های در زیر خیابان فردوسی به رودخانه می ریخته است.

در قسمت بینه دو ستون سنگی و در گرم خانه نیز چهار ستون سنگی وجود دارد، قوسهای اجرا شده در بنا همگی از نوع شبدری کند می باشد.

این بنا مربوط به دوره صفویه بوده و به شماره 2357 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آبشار نوژیان، محل جمع آوری گیاهان منحصر بفرد دارویی

آبشار نوژیان نیز در 51 کیلو متری جنوب شرقی خرم آباد (بخش پاپی ) واقع شده است و دارای ارتفاع 95 متر و عرض تاج پنج متر می باشد.

این آبشار یکی از زیباییهای طبیعت لرستان است که هر ساله، بسیاری از گردشگران و مسافران را به سوی خود جلب می کند.

گردشگاه جنگلی نوژیان بالای کوه تاف قرار دارد؛ در کوه تاف انواع گیاهان دارویی می رویند که طبیعت بکر این منطقه و همچنین وجود آبشار زیبای نوژیان آن را به محلی زیبا و دیدنی بدل کرده است.

در طول سال و به ویژه فصل پرآبی آبشار نوژیان بسیاری از مردم برای تماشای این آبشار زیبا و همچنین برای جمع آوری گیاهان دارویی به این ناحیه می روند و اوقات فراغت خود را در آنجا سپری می کنند.

راه ارتباطی آبشار زیبای نوژیان از طریق خرم آباد به گردنه نوژیان است؛ جاده دسترسی به این آبشار جاده آسفالته بوده و همچنین می توان از طریق راه آهن و با کمی پیاده روی به دیدار این آبشار زیبا رفت.

امام زاده زید بن علی، زیارتگاهی در مرکز لرستان

امام زاده زید بن علی مربوط به سال 404 هـ .ق و بنابر کتیبه ای به خط کوفی بنای اولیه آن به فرمان بدربن حسنویه ساخته شده است.

مقبره دارای دو گلدسته مدور آجری در دو طرف می باشد که با کاشیهای زیبایی که کلماتی مقدس بر آن نوشته شده مزین گردیده است.

 بنای کنونی مقبره در سال 1307 هـ .ق ساخته شده است. درب اصلی حرم از چوبی مخصوص و به شکل زیبائی ساخته شده و آیات و کلمات مقدس با خط نسخ و به طور برجسته برآن نقش گردیده است.

 بنابر متون کتیبه های موجود مقبره متعلق به زیدبن علی بن حسین بن علی بن طالب (ع) است.

مناره آجری، شکوه تاریخی شهر قدیمی شاپورخواست

مناره آجری به عنوان یک یادمان ارزشمند، بنایی است استوانه ای شکل در قسمت جنوبی شهر خرم آباد که به عنوان میل راهنما و جهت هدایت کاروان ها در کنار شهر قدیم شاپور خواست احداث شده است.

 بقایای معماری سنگ و گچ با دیوارهای ضخیم در مجاورت مناره بیانگر وجود تاسیساتی نظیر کاروانسرا و مسجد و .... گرداگرد بنا در گذشته می باشد.

با توجه به سبک معماری بنا، احتمالاً تاریخ ساخت آن به دوره فرمانروایی دیلمیان برمی گردد.

 بلندای این بنای تاریخی بر اثر عوامل طبیعی کاهش یافته و اکنون با احتساب پایه سنگی، ارتفاع آن به 30 متر می رسد.

قطر بنا در پایین ترین قسمت به 4.5 متر کاهش می یابد. فضای داخلی آن از 99 پله تشکیل شده و ورودی مناره در جبهه غربی روی سطح پایه قرار گرفته است.

 این بنا ارزشمند مربوط به دوره آل بویه (دیلمیان )می باشد و به شماره 376 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دریاچه کیو، نگین فیروزه ای رنگ شهر خرم آباد

"کیو"، در گویش لری مردمان خرم آباد به معنی کبود رنگ و آبی است و وجه تسمیه آن آب زلال و عمیق این دریاچه است که به رنگ آبی و نیلی دیده می شود.

این دریاچه با نمای دیدنی و زیبای خود به شهر خرم آباد جلوه خاصی داده و در کنار جاذبه های تاریخی فراوان در این شهر و چشمه های پر آب دره خرم آباد، این شهرستان را در ردیف یکی از شهرهای زیبای توریستی قرار داده است.

آب این دریاچه از چشمه ای که در زیر آن قرار دارد تامین می شود. مساحت دریاچه کیو هفت هکتار و عمق آن بین سه تا هفت متر است.

این دریاچه از ارزشهای توریستی درون شهری برخوردار و دارای شهر بازی و امکانات تفریحی متنوعی است. این دریاچه علاوه بر زیباییهای چشمگیر، زیستگاهی مناسب برای جانوران آبزی و پرندگان بومی و مهاجر نیز است.

سفر به 40 هزار سال قبل

 

خرم آباد - خبرگزاری مهر: مرکز لرستان بنابر گواه یافته های باستان شناسی یکی از قدیمی ترین زیستگاههای بشری در ایران به شمار می رود به طوریکه قدمت زندگی در این دیار به 40 هزار سال می رسد.

به گزارش خبرنگار مهر، مطالعات باستان شناسی نشان می دهد که دره خرم آباد به عنوان یکی از قدیمی ترین دره های مسکونی از پارینه سنگی تا دوران اسلامی بوده است. دره خرم آباد به طول 15 و عرض 12 کیلومتر با ارتفاع 1170 تا 1200 متر در مرکز استان لرستان واقع شده است.

در این دره کوه های اطراف به صورت یک منبع ذخیره آب درآمده و در نتیجه برخلاف سایر دره های لرستان، دره خرم آباد دارای چشمه های آب خنک و تعدادی غار است. به هم فشردگی این دره و وجود غارهای متعدد که توسط انسان های پیش از تاریخ اشغال شده موجب شد که پژوهشگران باستان شناس این دره را مرکز تحقیقات خود قرار دهند.

اولین تحقیقات انجام شده در خرم آباد

در سالهای بین 1950 و اوایل 1960 میلادی با توجه به اهمیت بافت زیست محیطی و مطالعه جوامع باستانی در چنین بافتی، "رابرت بریدوود" برای نخستین بار گروهی از متخصصان علوم مختلف را با خود به کوههای زاگرس آورد تا هم فرضیه "مناطق هسته ای" خود و هم نظر "گوردون چایلد" را در رابطه با آغاز کشاورزی و یکجانشینی بیازماید. وی نخستین باستان شناسی بود که از جانورشناسان و گیاه شناسان در کاوشهای خود در کوههای زاگرس استفاده کرد.

در ادامه و در فاصله سالهای 1959 تا 1960 میلادی پرفسور "فرانک هول" استاد دانشگاه رایس آمریکا به انجام بررسی و حفاریهای باستان شناسی در منطقه غرب ایران به خصوص لرستان پرداخت.

پرفسور هول، دره خرم آباد را به خاطر وجود غارهای پیش از تاریخ متعدد و به هم فشردگی آن به عنوان مرکز تحقیقات و مطالعات دوره پارینه سنگی خویش قرار داد و در این دره موفق به یافتن 17 اقامتگاه انسانی دوره پارینه سنگی شد که از آن جمله می توان به غار "کنجی" مربوط به دوره "موسترین" و پناهگاه صخره ای "گرارجنه" که دارای ابزار "موستری" و "بارادوستی" و غار "یافته" با ابزار "بارادوستی" و غار "قمری" با ابزار "موستری" و پناهگاه سنگی "پاسنگر" که شامل مواد "بارادوستی" و "زارزی" بود اشاره کرد.

تاریخ گذاریهای به دست آمده از رادیوکربن نمونه های موستری از غار کنجی متجاوز از 40 هزار سال و نمونه های برادوستین به دست آمده از غار یافته بین 21 هزار تا 40 هزار سال پیش تاریخ گذاری شده است.

قدمت زندگی انسان در خرم آباد به 40 هزار سال قبل می رسد

قبل از وقایع سال 1320 شمسی در فاصله دو جنگ جهانی دوره ای از فعالیتهای گسترده باستان شناسی در ایران شروع شد و لرستان یکی از مناطقی بود که مورد مطالعه گروههای باستان شناسی و مورد توجه ویژه آنها قرار گرفت.

طی پژوهش و حفاری در غارهای طبیعی کونجی (Kunji)، قمری (Ghamari)، ارجنه (Arjeneh)، پاسنگر (Pasangar) و یافته (Yafteh)، یافته ها نشان داد که 40 هزار سال پیش افرادی مایحتاج خود را در دره خرم آباد از طریق شکار و جمع آوری غذا فراهم می کردند.

بنابراین بستر مناسب دره خرم آباد، امکانات زیست محیطی مناسبی را برای ساکنان اولیه آن که "تعداد آنها شاید بیش از 15 تا 20 نفر نبوده فراهم ساخته است. آن هم احتمالاً دو دسته هریک شامل 3 تا 4 خانواده منسوب به یکدیگر.

همچنین تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های باستان شناسی نشان می دهد که ابتدا غار کنجی در شرق دره مسکون شده و در دوره های بعد غار کنجی متروک و غارهای غربی همچون قمری و پاسنگر و یافته مورد توجه و سکونت قرار گرفته اند.

قدیمی ترین نشانه های سکونت بشر در دره خرم آباد مربوط به دوره پارینه سنگی میانی است. قدمت این دوره از صد هزار سال قبل شروع و پایانش در حدود 35 تا 40 هزار سال قبل است. از شروع این دوره در خرم آباد اطلاعی نداریم ولی به کمک یافته های باستان شناسی وجود تجمع قابل ملاحظه ای در اواخر این دوره یعنی حدود 40 هزار سال پیش گزارش می شود.

"غار کنجی" اولین سکونتگاه انسان

غار کنجی در جنوب شرقی دره و شهر فعلی خرم آباد در کمرکش کوه و در ارتفاع 1300 متری از سطح دریا قرار دارد، مساحت آن بیش از 200 متر مربع و ورودی کف خاکی آن حدود 2 متر قطر دارد. در دامنه و چشم انداز این غار دشتی وسیع با تپه های مصنوعی است. این غار فضای گنبدی شکل دارد و پناهگاه سنگی ارجنه در 1.5کیلومتری آن واقع است.

غار کونجی در سال 1951 توسط هنری فیلد شناسایی شد و بازدید و حفاری آن توسط فرانک هول و کنت فلانری صورت گرفت؛ لایه نگاری در این غار به صورت لایه طبیعی صورت گرفت که در نتیجه آن 12 لایه شناسایی شد. قدمت آثار از جدید به قدیم شامل دوره های اوروک (هزاره چهارم ق.م.)، موسترین (پارینه سنگی میانی) و رسوبات اواخر دوره پلئیستوسن بود.

در سال 1969 میلادی جان اسپت غار کونجی را مورد حفاری مجدد قرار داد که در این حفاری که به روش شبکه بندی صورت گرفت آثار دوران برادوستین (پارینه سنگی جدید) و زارزین (فراپارینه سنگی) هم در غار پیدا شده اند که اکنون اثری از آنها نیست.

بقایای استخوانی در اثر رطوبت موجود در غار کاملاً پوسیده شده بود ولی به نظر می رسد نوعی گورخر کوچک (onager) که در چراگاههای این دره زندگی می کرده، آذوقه ساکنین این غار در دوره موسترین را تامین می کرده است.

فرانک هول نتیجه گرفت: "جانوران متعلق به اواخر دوره چهارم زمین شناسی در دره خرم آباد نشان دهنده محیط با آب و هوایی هستند که با امروز چندان فرقی نداشته و برای زندگی بسیار مناسب بوده است."

انتخاب این قسمت از دره خرم آباد برای اولین بار برای سکونت در 40 هزار سال پیش می تواند اهمیت این دره را نشان دهد همچنین توانایی انسان در کنترل طبیعت و محیط خویش و موقعیت دره که موفقیت انسان را در شکار به همراه داشت.

غار یافته خرم آباد، مکانی ارزشمند در باستان شناسی

غار یافته خرم آباد، مکانی ارزشمند در باستان شناسی پارینه سنگی جهان محسوب می شود. این غار برای اولین باردر سال 1965 میلادی توسط "فرانک هول" باستان شناس آمریکایی مورد کاوش قرار گرفت.

در سال 84 نیز دومین دوره کاوش این غار توسط هیئت مشترک ایران و بلژیک آغاز شد. سرپرست ایرانی هیئت کاوش در اظهار نظری پیش از این عنوان کرده بود: غار یافته به دلیل دارا بودن بیش از دو متر رسوبات باستان شناختی اواخر عصر یخ شامل بقایای فرهنگی دوره پارینه سنگی جدید دارای اهمیت فراوانی در مطالعه فرهنگ اوایل این دوره در خاور نزدیک و اروپا است.

وی با اشاره به اینکه بقایای فرهنگی باقیمانده از انسانهای مدرن با عنوان فرهنگ اوریناسی شناخته می شود، اظهارداشت: این فرهنگ مربوط به انسانهایی است که ابزارهای کارآمدی که اغلب بر روی تیغه ساخته می شده، برای شکار و سایر منظورها استفاده می کردند.

سرپرست بلژیکی گروه کاوش غار یافته نیز گفته بود که در مطالعات انجام شده شباهتهای فراوانی میان مصنوعات سنگی و فرهنگ اوریناسی اروپا وجود دارد.

مارسل اوت افزود: تا پیش از این کاوشها، برخی از متخصصان فرهنگ اوریناسی، پارینه سنگی جدید را مختص اروپا و حاشیه شرقی مدیترانه می دانستند.

لرستان به دلیل دارا بودن شرایط مساعد آب و هوایی، محیط مناسبی برای استقرار بشر در زمان های پیش از تاریخ بوده و این اهمیت باعث شده در سال 1965 میلادی دره خرم آباد به عنوان مرکز مطالعات پیش از تاریخی دانشگاه پل آمریکا به سرپرستی دکتر فرانک هول و کنت فلانری قرار گیرد.

منبع : خبرگزاری مهر 

زنان زاگرس نشین هستند، خودکفا و کارآفرین

 
گزارش تصویری - تشریحی/
دستهایی که در کار آفریدن است/ از سرانگشت این زنان هنر اوج می گیرد
کوهدشت - خبرگزاری مهر: اینان نمونه ای اصیل از زنان زاگرس نشین هستند، خودکفا و کارآفرین، هنرمند و آفرینشگر؛ به صنایع دستی این دیار رونق داده اند و چشم به راه حمایت و دست کم "دست مریزاد گفتن" مسئولان هستند و این توقع زیادی برای این خالقان رنگ و نقش نیست.

به گزارش خبرنگار مهر، صنایع‌دستی جلوه‌گاه ویژگی‌های فرهنگی و نمود تمدنی جوامع در گذر روزگار و نمایان‌گر ذوق و خلاقیت‌های قومی هستند که در پاسخ به نیاز و ضرورت‌های مادی و معنوی، در دوره‌های مختلف تاریخ به زیبایی کارکرد خود را نشان داده‌اند.

بشر با توجه به ویژگی‌های فردی و متناسب با نوع نیازهایش، همواره در ستیزی دائمی ‌با طبیعت پیرامون خویش به سر برده و با یاری جُستن از ذوق و اندیشه و احساسش، در تکاپوی چیره شدن بر طبیعت برآمده و کوشش کرده با جبران کمبودها به هر آن‌چه که از داشتنش محروم شده دست یابد.

صنایع دستی لرستان؛ دنیایی از رنگ و زیبایی

صنایع‌دستی، دست‌ساخت‌های ذهنِ خلاقِ زنان و دخترانی هستند که هرازگاهی شوق و ذوق را از سینه‌ی سوزان خود جاری ساخته و هنرمندانه با سرانگشتان دوان خویش بر تار و پودِ رشتنی و بافتنی‌ها نقش‌ بسته‌اند.

این آثار ثمره‌ی عرق‌ریزی مَردان کوشایی است که با ضربات بی‌امانِ چکش، نقشی از دل برآمده را بر پیکره‌ ظرفی دائمی کرده‌اند و یا به یاری سوهانِ زبری چهره‌ی خشنِ فلزات را صیقل بخشیده‌ و در کالبد بی‌جان اشیاء روح مسیحا دمیده‌اند.

لرستان به گواه مفرغ‌ و پیکره های کشف شده از غارهایش در حوزه‌ی صنایع‌دستی پیشینه‌ای دور و درخشان دارد. دیرینگی دست‌ساخت‌های سنگی اِشگفت‌های مسکونی پیش از تاریخ "کُنجی"، "یافته" و "پاسنگر" خرم‌آباد به حدود 40-35 هزار سال پیش برمی‌گردد و این آثار در شمار نخستین و ابتدایی‌ترین صنایع‌دستی دنیا به حساب می‌آیند.

هنرمندی زنان و مردان لر در سراسر دنیا می‌درخشد

صنایع‌دستی لرستان همواره مجالی برای بروز ذوق و سلیقه لرستانی‌ها در ادوار تاریخ بوده، از هنگامه‌ای‌که زیورآلاتِ مفرغی، دست‌بند زنان و گیسو آرای دخترکانِ لر می‌شد تا هنگامی که استاد میناگر نخستین سماور ورشویی ایران را در بروجرد ساخت و یا حتی در همین‌سال‌ها که گلیم و جاجیم‌های دست‌بافِ زنانِ لر، زینت‌بخش و زیورآرای نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌شود، همواره هنرمندی لرستانی‌ها جهانیان را شگفت‌زده و حیران کرده است.

چنانچه به این حوزه توجه و بسترهای لازم برای شکوفایی و به بارنشستن استعدادها فراهم شود، می‌توان با بهره‌گیری از خلاقیت‌های به کار رفته در آثار پیشینیان و به روز کردن آن‌ها، آثار بی‌نظیری ارائه داد که هم معرف فرهنگ و هنر دیرینه و کهنسال این سامان باشد و هم  جوانان جویای کار را سرگرم کار و کاسبی کرده و درآمدزایی خوبی داشته باشد.

پتانسیل‌های قوی و فوق‌العاده‌ی لرستان در بخش صنایع‌دستی، بایستی مسئولین و تصمیم‌سازان استان را به تفکر و مسئولیت‌شناسی وا دارد.

لرستان سالیان سال است که با هنرمندی زنان و مردان خود در سراسر دنیا می‌درخشد اما این روزها هنرهای دستی در برخی از رشته‌ها مسیر فراموشی را می‌پیماید و بسیاری از آثار ارزشمند بعضی رشته‌ها در معرض منسوخ شدن قرار گرفته‌اند، رشته‌هایی هم که با چنگ و دندان شیفتگان و علاقمندان دلسوز باقی‌مانده‌اند با بی‌مهری مسئولین مواجه‌اند.

نمونه‌ کامل یک زن اصیل زاگرسی است...

خبرنگار مهر به منظور توجه و رونق‌بخشی به‌این مهم سراغ هنرمندان فراموش شده‌ این حوزه در شهرستان کوهدشت را گرفته و پای حرف‌ها و دغدغه های دو سه نفر از آن‌ها نشسته است.

زرین تاج مینایی نمونه‌ی کامل یک زن اصیل زاگرسی است که شهرنشینی او را از هویت و اصالت نینداخته، این بانوی 53 ساله در ساخت دست‌ساخت‌های عشایری و لبنیات محلی چیره‌دست است و آثارش طالبان زیادی دارد.

وی از روزهایی می گوید که برای رونق صنایع دستی دست بکار شده است و ادامه می دهد: از 12 سالگی به ساخت صنایع دستی روی آوردم، چون در کودکی پدر را از دست دادم سرپرستی چهار برادر و خواهرم را برعهده گرفتم و برای تأمین مخارج روزمره و گذران زندگی به کارهای مختلفی از جمله ساخت انواع صنایع دستی پرداختم.

وی که مانند دیگر زنان هنرمند لرستانی برای آموختن این هنرها هیچ دوره‌ی آموزشی را ندیده‌ است، می‌گوید: ساخت صنایع دستی را از روی دست فامیل و بزرگ‌ترها و همسایه هایی که در هنر سررشته داشتند آموختم و به خاطر علاقه ای که داشتم هر چیزی را که می‌دیدم می‌آموختم و سعی می‌کردم نمونه‌ی بهترش را درست کنم.

دستهایی با هزاران هنر و هنرمندی

مینایی مجموعه‌ای از هنرها را آموخته و در همگی آن‌ها سررشته کامل دارد، و از هنرهایش اینگونه حرف می زند: هم اکنون در سیاه چادر بافی، رَسَن بافی، کوله‌پشتی چوپان، خورجین(خورجک)، جُل‌بافی، کُن‌بافی، گلیم‌بافی، دوک‌ریسی، چیت‌بافی، گُُل‌کیف، دست‌بند، مل‌وَن(گردن‌بند)، دورسری، مهردوزی جلیقه (همراه با تمام تزئینات)، هوراسبو(خورجین) و... مهارت کامل دارم، به گونه‌ای که هم می‌توانم این صنایع دستی را به نحو احسن درست کنم و هم طریقه ساختشان را آموزش دهم.

این هنرمند چیره‌دست کوهدشتی درباره‌ی چند و چون کارهایش به مهر می گوید: تمام کارهای ارائه شده را خودمان انجام می‌دهیم. مثلن کار پشم‌ریسی و رنگ‌رزی و بافتن را همه خودم برعهده  دارم و انواع لبنیات شامل ماست، دوغ، کره، روغن حیوانی، کشک، نان محلی و ... نیز را درست می‌کنم. محصولات را هم مردم مستقیم مراجعه می کنند و می خرند یا آن ها را در نمایشگاه ها عرضه می کنیم برای فروش مشکلی نداریم و استقبال از آنها خوب است.

دغدغه‌ و آرزوی این مادر لرستانی زیبا و شنیدنی است؛ می‌گوید: همیشه سعی کرده‌ام نان حلال به خورد بچه‌هایم بدهم و الحمدالله بچه‌های پاکی تربیت کرده ام. آرزویم این است با پولی که از فروش دست‌ساخته هایم به دست می آورم به مشهد و کربلا و مکه سفر و بعد از آن از افراد نیازمند دستگیری کنم.

هنری که برای رونق نیازمند توجه مسئولان است

این بانوی هنرمند از مسئول سابق بخش صنایع دستی موزه مردم شناسی کوهدشت به نیکی یاد می کند و می گوید: با یاری و راهنمایی ایشان بود که در روستای داوود رشید کارگاه سیاه چادر و چیت‌بافی و ساخت لوازم وسایل عشایری راه اندازی کردم که هم اکنون شش نفر در آن مشغول فعالیت هستند.

مینایی از مسئولان استان نیز درخواست هایی دارد و می گوید: از مدیرکل میراث فرهنگی استان تقاضا دارم شخصی را مسئول صنایع دستی شهرستان کند که برای آن دل بسوزاند و با کار آشنایی داشته باشد.

وی خواستار توجه بیشتر به بخش صنایع دستی است و ادامه می دهد: اگر تسهیلات لازم در اختیارم قرار داده شود می‌توانم کارگاهم را رونق بخشیده و 20 نفر را به طور دائم مشغول به فعالیت کنم.

این هنرمند خوش‌سلیقه و باذوق لرستانی سوای هنرآفرینی، دست‌هایش انبانی پُر از فرهنگ عامیانه مردم لک است که باورداشت‌های آبا و اجدادی را در سینه خود دارد و  بهره گیری از داشته‌های ارزشمند او سبب شد تا لرستان در جشنواره‌ی صدای عشایرکشور - که سال گذشته در تهران برگزار شد- رتبه‌ی نخست را کسب کند.

عرضه آثار هنرمندان لرستانی به نام دیگر استانها

هنرمند دیگری که سراغ او رفته‌ایم 40 ساله است و شهربانو نام دارد و سبدبافی می کند. حرفهایش را این گونه پی می گیرد: از ده سالگی و از روی دست مادرم شروع به کار کردم و از همان موقع برای جهیزیه عروسان آبادی و تزئینات منزل همسایه‌ها، بافتنی‌ها را می بافتم.

گراوند در ساخت جا نخ و سوزن، دم کنی، زیر قابلمه، انواع سبد، جای جواهرات و گلیم بافی مهارت دارد و با یاری دخترانش مرتب وسایل گفته شده را می بافد و معاش خانه را از این طریق تأمین می‌کند.

اینجای حرفهای این بانوی هنرمند قابل تامل است، می گوید: هم اکنون بعضی دست‌ساخت‌های من را میراث فرهنگی شهرستانهای دیگر خریداری و با نام و عنوان خود به بازار عرضه می کنند.

حتی از وعده های مسئولان دیگر شهرستانها برای حمایت از وی و رونق فعالیتش می گوید، ولی امیدوارانه همچنان در شهرستان کوهدشت با وجود همه کمبودها فعالیتش را ادامه داده و از این انتخابش خوشنود است.

گراوند البته از بی‌توجهی و به امان خدا رها شدن صنایع دستی کوهدشت گلایه دارد و می گوید: اگر تسهیلاتی در اختیارم بگذارند می توانم با راه اندازی کارگاه افرادی را به کار مشغول کرده و ضمن ارائه آموزشها به طور تضمینی محصولاتشان را خریداری کنم.

پای حرفای هنرمند دیگری که در ماشته‌بافی استاد است و ماشته‌هایش در زیبایی کم‌نظیرند می نشینیم. او نیز می‌گوید اگر هنرمندان صنایع دستی حمایت شوند می توانند حرفهای زیادی برای در این عرصه داشته باشند.

حرف همه هنرمندان این دیار حمایت و پشتیبانی مسئولان است. آنها برای توسعه و رونق فعالیتهایشان نیازمند همراهی متولیان هستند؛ موضوعی که اگر مورد توجه قرار گیرد می تواند زمینه ساز رونق این هنر - صنعت را در استان لرستان و به ویزه شهرستان کوهدشت فراهم سازد.

.......................................

گزارش و عکس: محمد بساطی

منبع : خبرگزاری مهر 

مجموعه ای خاطره انگیز از فرهنگ غنی لرستان

گزارش تصویری - تشریحی/
مجموعه ای خاطره انگیز از فرهنگ غنی لرستان/ به گذشته سفر کنیم
خرم آباد - خبرگزاری مهر: موزه مردم شناسی لرستان به عنوان یکی از غنی ترین موزه های کشور محلی برای آشنایی با فرهنگ کهن مردمان این سرزمین به عنوان مهد فرهنگ، تاریخ و تمدن است که همواره در ایام تعطیلات نوروزی با استقبال بی نظیر مردم مواجه می شود.

به گزارش خبرنگار مهر، هر ساله از ابتدای تعطیلات نوروزی قلعه فلک الافلاک مملو از حضور مسافران و گردشگرانی از جای جای ایران اسلامی است که برای بازدید از این اثر ملی و شاهکار معماری ایرانی و همچنین موزه باستان شناسی و مردم شناسی این قلعه شگرف در خرم آباد حضور پیدا می کنند.

موزه مردم شناسی استان لرستان به عنوان یکی از غنی ترین موزه های مردم شناسی کشور در اردیبهشت سال 1381 در قلعه فلک الافلاک افتتاح شد. این موزه با 12 سالن و راهرو هایی مرتبط به آن صحنه هایی بسیار بدیع و چشم نوازی را از زندگی بومی مردم لرستان به نمایش گذاشته است.

سفر به فرهنگ و باورهای مردمان لر

موضوعات به نمایش گذارده شده در این موزه شامل باورها و اعتقادات مردم این دیار درباره چشم زخم ها و تولد، ابزار و وسایل روشنایی سنتی، کتابت و لوازم مربوط به آن، پوشاک سنتی مردان و زنان ، ابزار و صنایع کشاورزی بومی، موسیقی محلی، آهنگر محلی، گالری عکس از مناظر طبیعی و زندگی مردم، صحنه هایی از مراسم عروسی , گالری عکس هایی از دوره قاجار است.

همچنین مشاغل سنتی خراطی، سراجی، گیوه دوزی، ورشو سازی، ویترین هایی از ظروف و وسایل مهمانوازی، مراسم سوگواری و گورنگاره های حجاری شده، سالن مخصوص نمایش فیلم و اسلاید، مرد موتاب، زنان در حین بافت سیاه چادر، قالی، گلیم، جاجیم، ویترین نمونه هایی از بافته های لری، ماکتی از سیاه چادر، صحنه هایی از فعالیت زنان عشایر و روستایی، سالن موسیقی و نمایش انواع سازهایی لری و چهره های برجسته موسیقی لرستان، صحنه ای از شکار، آسیاب آبی و سالن ابزار و وسایل پخت نان و ... از دیگر دیدنیهای این موزه است.

موزه مردم شناسی فلک الافلاک؛ منظره خاطره انگیز فرهنگ این دیار

این مجموعه که با بهره گیری از ابزار و وسایل گرد آوری شده از صحنه های واقعی زندگی روزمره مردم و چیدمان مناسب آنها در ویترین ها و صحنه های ایجاد شده گذاشته شده منظره های خاطره انگیزی را در ذهن هر بیننده ای بر جای گذارد.

در سالن اول موزه با اشیاء مربوط به تولد آغاز می شود که شامل اشیایی با باورها کهن نظیر طلسم ها، خر مهره ها (کژک)، آویزه های اسپند ( دیی دیی )، قاب قران، ریش کل، پر های خروس، سر کبک و مهره های رنگین و ... است.

ابزار و وسایل روشنایی نظیر پی سوزها، چراغ لامپا، چراغ موشی و وسایل کتابت مانند کتب قدیمی، قلمدان، جوهر دان،عینک ها و قباله های قدیمی و همچنین اشیاء مربوط به ایام سوگواری محرم و تعزیه گردانی و پوشاک مردان و زنان همراه با زیور آلاتی که زنان ایل به هنگام شادی به خود می آرایند از جمله اشیاعی است که در ویترین این سالن به نمایش گذارده شده است.

در ادامه آن مجموعه ای از اشیاء و صحنه های مربوط به کشاورزی دیده می شود که در یک سوی آن مرد کشاورزی را در حین سوار بر خرمن کوب چوبی و خواندن آواهای محلی برای رفع خستگی نشان می دهد که گویی خود در کنار "خرمن جا"، به نظاره نشسته است و در سوی دیگر مردی در پی پاشیدن بذری نو زمین را با گاو آهن شخم می زند.

در همان نزدیکی سیمای مردی آهنگر و یا صنعتگران محلی که در حال تهیه ابزار آلات کشاورزی هستند نمایی دیگر از زندگی بومی لرستان را تداعی می کند.

سالن عروسی؛ نوای شور انگیز ساز و دهل

گالری عکس: در این گالری مجموعه ای از تصاویر طبیعت و مردم به نمایش گذارده شده که با نگاهی به آنها می توان به تنوع زیباییهای طبیعی ، چهره های بومی و چگونگی زندگی در دامن طبیعت دل انگیز لرستان پی برد.

سالن عروسی: در سالن عروسی همراه با نوای شور انگیز ساز و دهل آوردن عروس با مادیان سفید تزیین شده، مردان و زنان رقصنده گرداگرد نوازندگان بومی و عروس و داماد و... همه اینها صحنه هایی هستند که شما را به این عروسی دعوت می کنند.

عکس های قاجار: در راهرویی که به سالن مشاغل بومی مرتبط می گردد عکس هایی از دوره قاجار دیده می شود این عکس ها مربوط به سران عشایر و طوایف لر در دوره قاجار است که توسط عکاسخانه دارالخلافه تهران در سالهای 1218- 1219 عکسبرداری شده است و هم اکنون اصل این عکس ها در آلبوم خانه سلطنتی کاخ گلستان نگهداری می شود.

سالن سوگواری، طنین آوای سوگ

سالن مشاغل و ظروف: در زیر طاق نماهای این سالن مجموعه ای از پیکره استادان مشاغل سنتی نظیر پیر مرد خراط، ورشو ساز، سراج، گیوه دوز و اشیاء مربوط به سوار کاری و شکار و ظروف مهمانوازی چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند و آنها را با دنیایی از رموز و فنون سنتی که روزگاری پیشتاز صنعت ایران زمین بوده اند آشنا می کند.

سالن سوگواری: در طنین غمگنانه آوای سوگ و نوای مویه که در این سالن بخش می شود صحنه هایی از مراسم چهره، کتل کردن اسب مردان پلاس پوش و زنان سوگوار با گیس بریده و گونه اهی خراشیده تصاویری از سوگنامه های شاهنامه را برای شما تداعی می کند. نقوش حجاری شده سنگ گورهای که در کنار این صحنه قرار گرفته اند بخشهایی دیگر از آیین سوگ را به تصویر کشیده اند.

سالن نمایش: با ایجاد سالن نمایش برای بازدید کنندگان فرصتی فراهم شده که دمی با نشستن ناظر جلوه هایی از فرهنگ و تاریخ لرستان از طریق سیستم صوتی و تصویری موزه باشیم.

سالن بافته های بومی: مرد موتاب در حال موتابی، زنان عشایر در حین بافت سیاه چادر، گلیم ، قالی و جاجیم سه سالن را به خود اختصاص داده اند به طوریکه جزیی ترین فنون و زیبایها آن قابل مشاهده است.

سیاه چادرهای عشایری میزبان قدوم مهمانان نوروزی

سالن عشایر: در این سالن سیاه چادر (داوار) به نمایش گذارده شده که حدودا پنج برابر کوچکتر از یک سیاه چادر واقعی است. این سیاه چادر نمونه ای است از یک سکونتگاه عشایری منطقه هومیان کوهدشت است که به همراه متعلقات آن در معرض دید عموم قرار گرفته است.

از دیگر موضوعاتی که در این سالن قابل مشاهده است، فعالیت روزمره زنان عشایر بوده که نقش عمده زندگی ایلیاتی را به عهده دارند. زنی در حال آوردن مشک آب، زنی در حال نخ ریسی،زنی در حال سبد بافی، زنی در حال مشک زنی، زنی در حال تهیه خوراک و خوابانیدن کودک خود در گهواره ای بومی و زنی در حال آوردن هیزم و صحنه هایی که به طور روزمره در زندگی ایلی و روستایی برای زنان تکرار می شود.

موسیقی لری همزاد مردمان دیار بلوط و مفرغ

سالن موسیقی: موسیقی لری بخش جدایی ناپذیر زندگی است که از بدو پیدایش این قوم با او همزاد بوده است. کهن ترین این آواها را می توان در مویه ها و هوره ها و نواهای شادی و سرودهای دلدادگی های عاشقانه جستجو کرد.

سالن موسیقی موزه مردم شناسی لرستان با مجموعه ای از انواع ساز های بادی نظیر سرنا، کرنا، دوزله ، بلور، و ساز های کوبه ای نظیر انواع دهل و همچنین ساز های زهی انواع تنبور و کمانچه به ویژه کمانچه زنده یاد "استاد علیرضا حسین خانی" که در دستان پیکره اش در ویترین به نمایش گزارده شده است توجه هر علاقه مندی را به خود جلب می کند.

پیکره "استاد شامیرزا مرادی" سرنا نواز شهیر لرستانی و زنده یاد "امام قلی امامی" تنبور نواز کوهدشتی در آینده ای نزدیک به این مجموعه افزوده خواهد شد.

سالن نان و شکار

سالن شکار: در گذشته ای نه چندان دور شکار یکی از شیوه های معیشت مردم لر بوده است. شکار کبک در فصل زمستان همرا با دیجومه (پرده ای رنگین برای فریب کبک ها در زمستان) از جمله صحنه هایی است که دراین سالن قابل مشاهده است.

سالن نان: نان اصلی ترین غذای بشری بوده که از گذشته ای دور تا امروز برای تهیه آن فن آوریهای گوناگون را ابداع کرده است. در این سالن بخشی از این فن آوریها شامل آسیاب آبی در اندازه ای سه برابر کوچکتر از اندازه واقعی، آسیاب دستی نظیر "دس یر" یا "دس هر" و "بردگلو" که برای خرد کردن دانه غلات به کار برده می شود و همچنین زنانی در حال تهیه نان محلی تاوه ای و تیری هستند به همراه تصاویری از موضوعات مرتبط با نان به نمایش گزارده شده است.

 
 
 
سید قاسم قربانی افزود: آثار گچبری به دست آمده از محوطه قلعه گوری سیمره کوهدشت مربوط به دوره ساسانی نیز برای نخستین بار در یکی از ویترین های موزه باستان شناسی قلعه تاریخی فلک الافلاک خرم آباد به نمایش گذاشته شده است.

وی افزود: همچنین نمایش اسکلت سردار اشکانی به همراه تابوت مفرغی چوبتراش در یکی از ویترین های موزه باستان شناسی قلعه تاریخی فلک الافلاک خرم آباد نیز یکی دیگر از اقدامات این اداره کل بوده است.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان همچنین به بازگشایی محل زندانی شدن آیت الله کاشانی برای بازدید عموم اشاره کرد و بیان داشت: زندان آیت الله کاشانی واقع در قلعه فلک الافلاک برای نخستین بار بعد از قریب به هفتاد سال در معرض دید گردشگران و مهمانان نوروزی قرار گرفت.

قربانی گفت: این محل که در حدود سال 1327 محل زندانی شدن آیت الله کاشانی بوده است و در موزه مردم شناسی قلعه تاریخی فلک الافلاک قرار دارد امسال برای اولین بار برای بازدید عموم بازگشایی شده است. 

وی گفت: محل زندانی شدن آیت الله کاشانی با بازدید بسیاری از بازدید کنندگان موزه مردم شناسی قلعه فلک الافلاک مواجه شد که در نوع خود مثال زدنی بوده است.

برای بازدید از نمونه هایی از فرهنگ، تمدن و پیشینه مردم لرستان به موزه مردم شناسی قلعه فلک الافلاک باید سر زد تا اوج هنرمندی و خلاقیت مردمان لر را مشاهده کرد.

منبع : خبرگزاری مهر 

پلهای تاریخی حیرت انگیز/ آثاری که فقط در لرستان دیده می شود

 
گزارش تصویری - تشریحی/
سفر به دیار پلهای تاریخی حیرت انگیز/ آثاری که فقط در لرستان دیده می شود
خرم آباد - خبرگزاری مهر: لرستان با دارا بودن بیش از 100 پل تاریخی به عنوان پایتخت پلهای تاریخی ایران مطرح است، آثاری که از آنها به عنوان حیرت انگیزترین پلهای تاریخی دنیا یاد می شود و ثبت جهانی آنها در دستور کار قرار گرفته است.

به گزارش خبرنگار مهر، استان لرستان با موقعیت استراتژیک خود همواره در طول تاریخ به عنوان یکی از مهم ترین گذرگاههای شمال به جنوب کشور مطرح بوده به طوریکه این استان در دوره مادها، هخامنشی، ساسانی و اسلامی در مسیر هگمتانه ـ شوش در موقعیت ویژه ای قرار داشته و پل کشکان نیز در 50 کیلومتری جنوب خرم آباد در این مسیر احداث شده است.

پل های گاومیشان، شاپوری، پل آجری، پلدختر، کلهر، کشکان و شکسته از جمله پلهای تاریخی لرستان هستند که بیش از هزار و 400 سال قدمت تاریخی دارند و از معماری و هنر و پل سازی منحصربه فرد برخوردارند.

منحصر به فرد ترین پلهای تاریخی دنیا

تعداد زیادی از این پلهای حیرت انگیز با طول بیش از 200 متر و چشمه طاق هایی به طول بیش از 30 متر جلوه هایی از فناوری و معماری پیشینیان خردمند این دیار را به نمایش گذارده اند.

این در حالیست که  در حال حاضر کار ثبت جهانی شش پل شاخص استان لرستان از جمله شامل پل کشکان، پل شکسته، پل کلهر، پلدختر، پل گاومیشان و پل زال در دستور کار قرار گرفته است.

بنابر این گزارش یکی از مولفه های لازم برای ثبت جهانی پلهای تاریخی لرستان منحصر به فرد بودن آنها است، به طوریکه پلهای تاریخی این استان در جهان دارای ویژگی های منحصر به فردی است.

به عنوان مثال پل تاریخی کشکان دارای پایه هایی به مساحت بیش از 200 متری و همچنین ارتفاع بلندی به اندازه یک ساختمان 12 طبقه است که مساحت پایه ها و ارتفاع پل کشکان در هیچ پلی در دنیا وجود ندارد.

همچنین پل شکسته لرستان نیز که متعلق به دوره ساسانی است تنها پلی در دنیاست که تمام سنگ بوده و حجم بزرگ این پل نیز از دیگر ویژگی های منحصر به فرد پل شکسته استان لرستان است.

پل گاومیشان نیز از دیگر پلهای منحصر به فرد لرستان است که ویژگی خاص آن مربوط به دهانه این پل است به طوریکه پل گاومیشان بزرگترین دهانه پلهای تاریخی جهان را به خود اختصاص داده است.

عظمت و موقعیت قرارگیری پل تاریخی "پلدختر" و همچنین "سلسله بودن" پل تاریخی "کلهر" از جمله ویژگیهای خاص این بناهای تاریخی است که در مورد هیچ پل دیگری در دنیا صادق نیست.

همچنین ویژگی منحصر به فرد دیگر پل تاریخی "کلهر" این است که متعلق به دوره های مختلف تاریخی بوده به طوریکه پل کلهر مربوط به پنج تا شش دوره تاریخی است.

پل شاپوری، عامل ارتباط لرستان و خوزستان

پل شاپوری یا طاق پل شکسته در قسمت جنوبی شهر خرم آباد واقع شده و عامل ارتباط غرب استان (طرهان) با شرق و از آنجا به خوزستان و تیسفون (پایتخت ساسانیان) بوده و احتمالاً برای توزیع آب نیز مورد بهره برداری قرار می گرفته است.

طول این پل 312 مترو ارتفاع آن 10.75 متر است که از 28 چشمه طاق و 27 پایه تشکیل شده و سطح هر پایه 61 متر و فاصله بین دو پایه 7.5 متر است.

هم اکنون پنج چشمه طاق پل سالم بوده و مابقی بر اثر عوامل طبیعی تخریب شده است. چشمه طاقهای پل به صورت جناقی ساخته شده و سبک سازی پل در قسمت طولی پل در زیر روگذر پل صورت گرفته است و پایه های پل و موج شکنهای آن به صورت لوزی شش ضلعی از سنگ ساخته شده است.

مصالح پل را سنگهای قلوه رودخانه ای و لاشه سنگ در چشمه طاقها و از سنگ های پاکتراش در قسمت پایه ها استفاده شده است. کف پل سنگ فرش و از نوع سنگ بلوک قرمز است که در اثر فرسایش آب از صورت کادر بودن خارج شده است.

این پل عظیم و دیدنی مربوط به دوره ساسانی و به شماره 1058 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

پل دختر، اثر ارزنده معماری پیش از اسلام

پل دختر که از آثار ارزنده معماری پیش از اسلام در لرستان محسوب می شود در ورودی شهر پلدختر واقع شده است. این دومین پلی است که در لرستان بنام "کر و دت"  مشهور است.

هرچند این بنا در قرن 4 ه.ق مورد مرمت و تجدیدبنا قرار گرفته است اما اصل آن بنا به احتمال قریب به یقین مربوط به دوره ساسانی است.

جهت پل شرقی غربی و طول آن 270 متر است. پایه های پهن و قطور این پل که از سنگهای پاک تراش ساخته شده اند در داخل رودخانه هنوز پابرجاست.

در حال حاضر تنها یک طاق از پل موجود است که جاده خرم آباد - اندیمشک از زیر آن می گذرد. بلندای این طاق 18 متر از سطح آسفالت است و نزدیک به 30 متر از آب رودخانه ارتفاع دارد. درباره وجه تسمیه پل برخی آنرا منتسب به ایزدبانو آناهیتا می دانند.

بی تردید این پل اهمیت ویژه ای در ارتباط بین مناطق جنوب با غرب و مرکز و شمال داشته و علاوه بر اتصال لرستان و ایلام راه اصلی شاپور خواست به جندی شاپور شهر قدیمی خوزستان (دوره ساسانی) به شمار می رفته است.

این بنا به شماره 1678 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

پل گاو میشان، فاتح رودخانه سیمره

پل گاومیشان در فاصله 30 کیلومتری شهرستان پلدختر و بر فراز رودخانه سیمره در حد فاصل استانهای ایلام و لرستان احداث شده است. جهت پل شمال شرقی به جنوب غربی است.

طول این پل حدود 175 متر و عرض گذر سطح پل نزدیک به 8 متر و 20 سانتیمتراست و در حال حاضر دارای 6 چشمه طاق است.

عرض چشمه اصلی این پل حدود 33 متر و 70 سانتیمتر و مصالح اصلی آن را ملات، آجر و سنگ تشکیل می دهند. معماری پاتاقها به سبک معماری دوره ساسانی است اما در چشمه طاقها آثار مرمت دوره های صفوی و قاجاری دیده می شود.

بنا به گفته برخی مورخان نامگذاری این پل به "گاومیشو" به جهت پرورش گاومیش در منطقه بوده است اما با توجه به اهمیت گاو در آیین مهر پرستی ممکن است این نام از آیین مهرپرستی ماخوذ شده باشد.

این پل که از بناهای عظیم دوره ساسانی است به شماره 2222 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

پل کشکان، مسیر راه باستانی شاپور خواست

پل کشکان در بخش چگنی برروی رودخانه ای به همین نام و در مسیر راه باستانی شاپور خواست به طرهان احداث شده است. در متون تاریخی از آن به عنوان کژکی یاد شده است. طول پل حدود 320 متر و عرض هریک از دو چشمه شرقی آن 23.20 متر است. ارتفاع آن در بالاترین قسمت 26 متر و در کوتاهترین قسمت 10 متر است و از 12 طاق پل تنها سه دهنه آن تخریب شده و بقیه هنور سالم هستند .برخی از پایه های پل باسنگهای بزرگ وحجاری شده ساخته شده اند. مواد و مصالح این بنای سترگ از سنگ ، گچ و آجر تشکیل شده است.

در کنار این پل بقایای سه پل دیگر از دوره های گذشته وجود دارد که با مشخصات پلهای ساسانی قابل مقایسه هستند.

بنای فعلی منسوب به آل حسنویه و مربوط به قرن 4 ه.ق است که به شماره 355 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید است.

پل کلهر، پلی منحصر به فرد در پلدختر

این پل در بخش معمولان از توابع شهرستان پلدخترواقع شده است و پایه های آن بصورت بیضی شکل است؛ از ویژگی های آن می توان به وجود سکویی در داخل دو پایه اصلی پل نام برد که این سکو از 12 پله ساخته شده و کاربرد آن دقیقاً روشن نیست ولی احتمالاً به عنوان پشت بند از آنها استفاده شده است.

رنگ ملات پل در قسمت پایه ها متمایل به قرمز رنگ است که به علت ترکیب آن با یک نوع شنهای قرمز رنگ و همچنین یک نوع گیاه به نام تره پی Tarahpey استفاده شده است.

کتیبه ای در قسمت غربی پل بر سینه کوه بالاتر از مسیر گذر روی پل به طرف شمال غربی آن به دستور بدر بن حسنویه نوشته شده است و قرینه آن در قسمت جنوب بر سینه کوه وجود داشته که متأسفانة به علت عملیات راهسازی تخریب گردیده است.

این پل در ادوار مختلف مورد استفاده قرار گرفته است ولی بیشتر قسمتهای آن مربوط به زمان بدر بن حسنویه ( 374 هـ .ق ) است.

این بنا به شماره 2586 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

منبع : خبرگزاری مهر 

پیشینه تاریخی لرستان در بخش صنایع دستی

گزارش تصویری - تشریحی/
سفر به دیار "مفرغ" و "ورشو"/ مشتاقان صنایع دستی رنگارنگ بشتابند
خرم آباد - خبرگزاری مهر: لرستان با قدمت دیرین در زمینه های مختلف تاریخ، فرهنگ و تمدن دارای صنایع دستی بی نظیری است که تنوع آن در کمتر نقطه ای از کشور مشاهده می شود.

به گزارش خبرنگار مهر، پیشینه تاریخی لرستان در بخش صنایع دستی، درخشان است و آن را باید در آثار کشف شده از غار "کلماکره" جستجو کرد.

کلماکره غاریست طبیعی و باستانی در شهرستان پلدختر که زیبایی قابل توجهی دارد. اشیاء به غارت رفته شامل ریتونها، بشقاب ها، پیکرکها و بسیاری از انواع اشیاء بی نظیر است که اکنون در موزه هایی چون لوور، متروپولیتن و بریتیش میوزیوم به نمایش گذاشته شده اند.

تعدادی از اشیاء مربوط به این غار توسط ماموران کشف و در اختیار میراث فرهنگی قرار گرفت و اکنون در موزه ایران باستان و موزة قلعه فلک الافلاک نگهداری می شوند.

صنایع دستی هر قوم و ملتی، معرف ذوق و خلاقیت‌های آنان در پاسخ به ضرورتهای مادی و معنوی در مرحله مشخصی از گسترش تاریخی است. صنایع‌دستی تجلی ویژگی‌های فرهنگی و مظهری تمدن انسان‌های هر جامعه در گذر تاریخ است.

نمایشگاه صنایع دستی - حریم قلعه فلک الافلاک

در استان لرستان صنایع‌دستی ثمره دست‌هایی است که عشق را از قلب خود جاری ساخته و با انگشتان خود با یاری تار و پود بر گلیم و جاجیم ترسیم کرده و یا با تلنگرهای چکش آن را حک می‌کنند.

صنایع دستی لرستان در سه نوع متمایز عشایری، روستایی و شهری شکل گرفته‌اند. بیشتر تولیدات صنایع دستی عشایری به مصرف خانوار می‌رسند و کمتر به بازار عرضه می‌شوند.

انواع صنایع‌دستی عشایر استان لرستان عبارتند از سیاه چادر، چیت، قالی و گلیم. صنایع دستی روستایی را قالی، گلیم، رنگرزی و جاجیم‌بافی تشکیل می‌دهند و عمده صنایع دستی شهری نیز خراطی، نمدبافی، قلم زنی، ورشوسازی، قالی، موج و گلیم بافی هستند.

فرش بافی، نماد ذوق و هنر زنان لر

قالی بافی و فرشهای سنتی لرستان جز بافته های سنتی ایران است که در زمره فرشهای هندسی قرار داشته و به صورت ذهنی بافته می شوند. از ویژگی های مهم آنها استفاده از طبیعت، محیط اطراف، باورها، عقاید و رسوم محلی در طراحی نقوش این گونه قالی است.

سابقه فرش بافی در لرستان را با توجه به نمونه های موجود یکصد و پنجاه ساله تخمین می زنند. بارون دوبد، سیاح روسی در سال 1840 در سفرنامه خود، به قالی بافی زنان لر اشاره می کند اما سابقه قالی بافی در لرستان به سالهای قبل از سفر بارون دوبد بر می گردد چرا که بخش مهمی از قطعات مفرغی که از استان لرستان بدست آمده و با نام گیوه با سنجاق، سوزن و امثال آن وصف شده اند سکهای قالی بافی هستند و قلابی که معمولاً در سر آنها با پیکره های کوچک گوزن، بز کوهی و ... ساخته شده بطور مشخص برای گرفتن با انگشتان و کوبیدن قالی است.

گلیم، نمونه دیگری از صنایع دستی لرستان

گلیم یا در زبان محلی "له" یکی دیگر از دست بافته های عشایر لرستان است. این دست بافته که برای مفروش کردن سیاه چادرها به کار برده می شود به وسیله تمدار بافته می شود. گلیم را در ابعاد متفاوتی می بافند که معمولاً اندازه گلیم های بافته شده توسط زنان عشایر 2*1.5 یا 3* 1.5 است.

مدت زمان لازم برای بافت هر گلیم حدود یک هفته است و در صورتیکه زنان همسایه با هم همکاری داشته باشند شاید کمتر از این مدت لازم باشد.

زنان عشایر معمولاً در ییلاق به بافت "له" یا گلیم اقدام می کنند زیرا در ییلاق تقریباً شیر دوشی و تهیه لبنیات به علت آبستن بودن دامها متوقف می شود لذا زنها اوقات بیشتری برای بافتن بدست می آورند.

زنان عشایر پس از ریسیدن نخهای نسبتاً ظریف، آنها را رنگ کرده و سپس برای تثبیت آنها کلاف نخ را در ماده ای به نام گنل که در یک گیاه کوهی به همین نام گرفته شده قرار می دهند بدین ترتیب نخ ها برای بافت آماده می شوند سپس تمدار (دار افقی) را آماده کرده و بافتن "له" را شروع می کنند.

سیاه چادر، همزاد کوچ عشایر لرستان

سیاه چادر که در گویش عشایر لک، "داوار" یا "سیاه مال" و در گویشهای لری و بختیاری به ترتیب "داوار" و "بهون" خوانده می شود مهمترین و شایعترین گونه مسکن عشایری است که از موی بز سیاه بافته می شود.

هر سیاه چادر از دو قسمت مساوی به نام لت تشکیل می شوند و هر لت از 5 تا 6 تخته - نوارهای به عرض 40 تا 60 سانتیمتر و به طول 6 تا 16 متر - فراهم می آید که تعداد تخته ها و طول آنها با وضعیت اقتصادی خانوار، ارتباط مستقیم دارد.

در بافت سیاه چادر حداکثر وجود چهار زن ماهر بافنده کفایت می کند. در بین زنان عشایر، درمراحل بافتن سیاه چادر، نوعی همیاری و تعاون وجود دارد.

چیت، نمونه دیگری از صنایع دستی لرستان

چیت یکی از رایجترین دست بافته های زنان عشایر لرستان بوده که در میان همه عشایر لرستان به همین نام موسوم است. مواد اولیه مورد نیاز برای این دست بافته نی، پشم و مو است. به دلیل وفور "نی" در زیست بوم قشلاقی عشایر، این وسیله درمنطقه گرمسیر بافته می شود.

 چیت تقریباً با اندکی تغییر در میان همه عشایر کوچرو لرستان اعم از بختیاری ها و عشایر شمالی لرستان تهیه و بافته می شود و موارد استفاده از آن نیز یکسان است. چیت حصاری حصیری مانند است که اطراف چادر را با آن محصور می کنند.

ماشته، دست بافته ای رنگارنگ از هنر زنان لر

یکی ازهنرهای بومی رایج در این استان ماشته است که با دار مخصوصی به نام جیلا بافته می شود. این دست بافته از چهار قطعه نواری شکل به عرض 50 سانتی متر و به طول 2 متر تهیه می شود سپس به صورت عرض به هم دوخته و متصل می شوند و یک تخته کامل را به ابعاد 2در2 به وجود می آورند.

ماشته موارد استفاده متعددی دارد که اهم آنها عبارتند از رختخواب پیچ که معمولاً در جهیزیه دختران دو یا چند تخته قرار می دهند، زیر انداز کف اتاق و سیاه چادر و ...

بافت ماشته با توجه به ضرورت و نیاز آن در زندگی به سالهای دور می رسد و در مورد پیشینه تاریخی و سوابق حضور آن در این خطه نمی توان به آسانی سخن گفت؛ اما به استناد برخی متون و شواهد عینی از زمان سلجوقی، صفوی تا عهد قاجار از رونق زیادی برخوردار بوده است. چنانچه دهکده "کارخانه" در دشت سیلاخور محل اسکان کارگران بافنده بوده است.

برای تهیه این دست بافته از دو نوع نخ استفاده می شود. نخ های پشمی که به طور عمده با همان رنگهای طبیعی سفید، سیاه و قهوه ای مورد استفاده قرار گرفته و در صورت نیاز توسط رنگرز رنگ می شود و دوکهای نخ مصنوعی خارجی که از رنگ بندی و استحکام بیشتری برخوردارند.

عمده ترین طرحی که در بافت ماشته استفاده می گردد طرح شطرنجی است که آنرا حقه می گویند.

ورشو، اوج هنرمندی مردمان لرستان

صنعت ورشو سازی در گذشته های نه چندان دور در شهر بروجرد رونق فراوانی داشت و بخش وسیعی از بازار قدیمی این شهر را به خود اختصاص می داده است.

گستردگی این هنر به حدی بوده است که نام شهر بروجرد و ورشو با هم آمیخته شده است. این فلز به صورت ورق از کشور آلمان و لهستان به ایران وارد می شده است و با داشتن جلا ومقاومت طولانی در مقابل پوسیدگی ، آنرا "ژرمن سیلور" نیز اطلاق می کردند.

هنرمندان دیار بروجرد، با استفاده از فن چکش کاری و خم کاری با استفاده از دستگاههای ساده و همچنین نیروی بازوی خود، به خلق آثار فلزی بسیار زییایی از ورقهای ورشویی می پرداختند که از جمله می توان به ظروف غذا خوری، سماور، سینی، قندان، چایدان، گلاب پاش و ... اشاره کرد.

از برجسته ترین هنرمندان این حرفه می توان استاد علی میناگر، مرحوم استاد رئوف، مرحوم استاد قریب، استاد رضا گلدوز، استاد محمد باد آور، استاد علیرضا شاددل، استاد ماشاء اله فرخی و ... را نام برد.

گیوه دورزی

گیوه دوزی یکی از صنایع دستی رایج در لرستان است. گیوه از دوقسمت اصلی "زیره" و "رویه" تهیه می شود. ساخت زیره به وسیله دو لایه چرم که یکی از آنها توسط اشخاصی به نام "آجیه کو" با نخهای نسبتاً ضخیمی آج انجام می شود. پس از آج با استفاده از لایه های مقوا و چرم زیر آجیه شده دوره دوزی و آماده اجرا و مراحل بعدی کار که شامل بافت دور گیوه و نیز رویه آن است با استفاده از نخ های نازکتر و ظریفتری با سوزنهای کوچک و ریز بافته می شود.

در مرحله آخر بافت قسمتهای خارجی به طرز زیبا و ماهرانه ای انجام می شود. پس از اتمام کار بافت که توسط زنان خانه دار و به عنوان کاری جنبی صورت می گیرد استاد کار گیوه دوز، مابقی کار یعنی قرار دادن پارچه مناسب و چسباندن آن داخل گیوه به وسیله سریشم و نیز چرم دوزی پشت پاشنه و بعضاً میخ کوبی پاشنه جهت جلوگیری از ساییدگی را انجام می دهد.

به هر روی مطابق اظهار نظر مسئولان میراث فرهنگی استان لرستان صنایع دستی لرستان به لحاظ تکنیک و فن شناسی در رتبه اول کشور قرار دارد.

عرضه صنایع دستی در حریم بناهای تاریخی لرستان

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان در این رابطه اظهار داشت: هنرمندان صنایع دستی و هنرهای سنتی استان لرستان با عرضه محصولاتشان در حریم قلعه تاریخی فلک‌الافلاک به استقبال گردشگران نوروزی رفته اند.

قاسم قربانی ادامه داد: به منظور ارائه خدمات بهتر به گردشگران نوروزی در خرم آباد نمایشگاه صنایع دستی و سوغات همراه با اجرای موسیقی محلی در قلعه فلک الافلاک برگزار می شود.

وی افزود: در این نمایشگاه اقلام تبلیغاتی اعم از لوح فشرده و کاست موسیقی محلی و سایر محصولات فرهنگی عرضه می شود.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان با اشاره به دایر شدن نمایشگاه و فروشگاه صنایع دستی در دیگر شهرهای استان تصریح کرد: در این غرفه‌ها شاهد به نمایش درآمدن تولیدات صنایع دستی عشایری، شهری و روستایی هستیم.

بهترین فرصت برای عرضه توانمندی صنعتگران لرستان

فرزانه عادلی معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی میراث فرهنگی لرستان نیز در این رابطه گفت: ایام تعطیلات نوروزی یکی از بهترین فرصتها برای به نمایش گذاردن توانمندی های صنعتگران لرستانی است.

وی ادامه داد: در این راستا ایجاد بازارچه ها و محلهای عرضه و فروش صنایع دستی در کنار بناهای تاریخی به واسطه بازدید گردشگران در نظر گرفته شده است.

عادلی با اشاره به دایر بودن بازارچه صنایع دستی در کنار قلعه تاریخی فلک الافلاک افزود: ایجاد بازارچه های موقت علاوه بر اثربخشی در زمینه فعالیتهای بازاریابی در حوزه صنایع دستی استان باعث معرفی و اشاعه فرهنگ و هنر اصیل و غنی استان لرستان به گردشگران می شود.

وی عنوان کرد: این ایام زمینه ساز جذب گردشگران و سرمایه گذاران علاوه بر ایجاد فرصت فروش تولیدات صنعتگران می شود.

منبع : خبرگزاری مهر