ثبت جهانی دیوار بزرگ گرگان، افتخاری دیگر برای گلستان

 

مدیرکل میراث فرهنگی گلستان خبر داد

ثبت جهانی دیوار بزرگ گرگان، افتخاری دیگر برای گلستان

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان گلستان گفت: ثبت جهانی دیوار بزرگ گرگان، افتخاری دیگر برای گلستان است.

به گزارش خبرگزاری فارس از گرگان به نقل از روابط عمومی و امور فرهنگی کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان گلستان، قربان عباسی با اشاره به اهمیت ثبت جهانی دیوار بزرگ گرگان اظهار داشت: پس از گذشت چند ماه از ثبت جهانی گنبدقابوس، ثبت جهانی دیوار بزرگ گرگان با تاکیدات نماینده ولی‌فقیه در استان گلستان و استاندار استان گلستان در دستور کار قرار گرفت.

وی همچنین به نقل قول نماینده ولی‌فقیه در استان گلستان در خصوص ثبت جهانی دیوار بزرگ گرگان اشاره کرد و افزود: ایشان اعلام کردند گنبدقابوس مهم است ولی دیوار بزرگ گرگان مهمتر است.

عباسی ادامه داد: پس از پیگیری مستمر، دیوار بزرگ گرگان، به عنوان نامزد ثبت جهانی قرار گرفته و اکنون تهیه پرونده آن به جریان افتاده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان گلستان خاطرنشان کرد: این افتخاری است که توانستیم در یک سال هم گنبدقابوس را در فهرست جهانی ثبت و هم دیوار بزرگ گرگان را کاندیدای ثبت جهانی کنیم. 

وی اظهار امیدواری کرد همان طور که گنبدقابوس در کمترین زمان و بدون مخالفت در فهرست جهانی ثبت شد، امیدواریم با تکمیل پرونده دیوار بزرگ گرگان و مستندات لازم، نسبت به ثبت جهانی این اثر تاریخی اقدام شود.

معاون میراث فرهنگی این اداره کل نیز به روند اقدامات انجام شده در پروژه دیوار بزرگ گرگان اشاره کرد و افزود: پس از شناسایی و مستندسازی مسیر دیوار گرگان، این اثر با شماره 2345 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و با قرارگیری در فهرست پروژه‎های بزرگ سازمان میراث فرهنگی، پایگاه میراث فرهنگی دیوار بزرگ گرگان تشکیل و مطالعات باستان‎شناسی گسترده و مطالعات میان رشته‎ای آن آغاز شد.

حمید عمرانی‎رکاوندی ادامه داد: پس از آن دفتر پایگاه میراث فرهنگی دیوار بزرگ گرگان در خانه مفیدیان تاسیس و میله‎گذاری و نصب علائم هشداردهنده در حریم تاریخی این اثر انجام شد، همچنین مطالعات راهبردی و چشم‎انداز 20 ساله قلمرو دیوار بزرگ گرگان صورت پذیرفته و در روند مطالعات گسترده باستان‎شناختی نیز با دانشگاه ادینبورگ و دورهام کشور بریتانیا همکاری صورت گرفت.

مدیر پایگاه دیوار بزرگ گرگان اذعان داشت: مقالات فارسی و انگلیسی نیز در این راستا در نشریات تخصصی داخلی و خارجی چاپ شده و مطالعات باستان‎شناسی زیر آب در خلیج گرگان و دریای خزر طی دو مرحله انجام شده است.

عمرانی‎رکاوندی ادامه داد: نقشه Gps و Gis مسیر دیوار بزرگ گرگان تهیه شده و کتاب دیوار بزرگ گرگان با عنوان قدرت امپراطوری ایران در دوران باستان (دیوار بزرگ گرگان و چشم‎انداز مرزی ایران در دوره ساسانی) به زبان انگلیسی و خلاصه فارسی به زودی چاپ و منتشر خواهد شد.

وی همچنین به تکمیل و ارسال فرم نامزدی ثبت در فهرست میراث جهانی به زبان فارسی و انگلیسی اشاره کرد و افزود: درخواست اعتبار تهیه پرونده ثبت میراث جهانی از ردیف اعتبارات ملی و استانی در دست اقدام است و نخستین جلسه هم‎اندیشی روند ثبت جهانی دیوار بزرگ گرگان با حضور مدیران ارشد دستگاه‌های اجرایی به ریاست استاندار استان گلستان تشکیل شده است.

این مقام مسئول یادآور شد: دیوار بزرگ گرگان، دیواری است در سراسر شمال استان گلستان و این دیوار با نام‌های سد اسکندر، سد پیروز، سد انوشیروان، قزل‌آلان و مار سرخ شناخته می‎شود.

این دیوار از شرق دریای خزر شروع شده و پس از عبور از ضلع شمالی گرگانرود و دشت‌های وسیع شهرستان‌های ترکمن، آق‎قلا، گنبدکاووس و کلاله (ترکمن صحرا) به کوه‎های پیشکمر ختم می‎شود، سپس با وقفه‎ای در حدود سه کیلومتر به سبب بهره‎گیری از موانع طبیعی نسبتاً مرتفع سلسله ارتفاعات معروف به عرب داغ (از رشته‌کوه‎های منفرد و متصل به کوه‎های البرز شرقی)، دیوار مجدداً از پای صخره‎های دامنه جنوبی رشته‌کوه عرب داغ و دره معروف به خوجه طوق به سمت تنگه معروف به قره‎دیب که گرگانرود نیز از میان آن جریان دارد کشیده شده و پس از بالا رفتن از دامنه کم ارتفاع کوه معروف به نقد علی با شیب ملایم از سمت شرق پایین آمده و با چرخش 90 درجه‎ای به سمت جنوب در امتداد حاشیه‎های ضلع جنوبی گرگانرود به سمت شرق و روستاهای چترکروک، یساقلیق، عزیزآباد پایین امتداد یافته و از ضلع شرق مصلای روستای عزیزآباد و با چرخش گرگانرود به سمت جنوب و سرچشمه‎های پر آب رشته‌کوه‎های البرز شرقی از ضلع غرب حاشیه‎های گرگان‌رود و روستای قره‎یسر و صخره‎های آهکی معروف به گرگر به سمت جنوب و روستای گرگاندوز پیش رفته و با گردش به سمت شرق از شمال روستای گرگاندوز در امتداد ضلع جنوبی یکی از سرچشمه‎های پر آب گرگانرود و منتهی به چشمه زاو نرسیده به روستای زاو پایین با چرخش 90 درجه‎ای به سمت جنوب تغییر مسیر داده و از لبه‎های ضلع غرب دره عمیق و روستای زاو پایین و جنگل‎های نسبتاً انبوه و شیبدار در پای صخره‎های بیلی کوه در محدوده‌ پارک ملی گلستان ختم می‎شود. هنوز دانش ما از ابتدا و انتهای دیوار کامل نیست و نیازمند بررسی‎های باستان‎شناسی و تحقیق بیشتر است.

در مدارک مکتوب تاریخی، احداث سازه‎های دفاعی در قلمرو ایران باستان دارای سابقه دیرینه بوده و تا آنجا که در حوزه دریای خزر از چندین دیوار با نام‎های دربند قفقاز، دربند خزران، باب‌الابواب، دربند چول، در بند گرگان نام برده شده است که از این میان دیوار گرگان به عنوان طویل‎ترین اثر معماری ایران از اهمیت خاصی برخودار است.

عده‎ای ساخت دیوار گرگان را به هخامنشیان و برخی نیز به اسکندر مقدونی (330 پیش از میلاد) نسبت می‎دهند، اما آنچه مسلم است این‌که دیوار در زمان لشکرکشی اسکندر مقدونی به ایران، هنوز ساخته نشده بود.

تعدادی از مورخان معتقدند که دیوار گرگان، به عنوان طولانی‌ترین مانع باستانی، همزمان با دیوار بزرگ چین و به تبعیت از آن در برابر یورش بیابانگردان واحه‎های آسیای مرکزی و نواحی بیابانی آنسوی جیحون احداث شده است.

اما شواهد تاریخی نشان می‎دهد که دیوار چین در زمان امپراتور «شی هوانگ‌تی» (246 – 204 پیش از میلاد) ساخته شده است که از لحاظ زمانی و دوره‌ تاریخی با حضور اشکانیان در ایران مطابقت دارد.

توضیح اینکه دیوار بزرگ فعلی چین، برخلاف باور عامه، مربوط به قرن سوم پیش از میلاد نیست، بلکه در اوایل قرون وسطی بازسازی و با مصالح مقاوم‌تر احیا شد، در حالی که دیوار قدیمی چین با مصالح خاک و سنگ و چوب درخت گز، با ساختاری بسیار ساده و کم دوام احداث شده بود که به جهت اهمیت موضوع، مجدداً بازسازی شد.

از طرفی دیگر، برخی مورخان، دیوار را مربوط به دوره ساسانی و یزدگرد، پسر بهرام گور ساسانی ( 459 - 438 میلادی) را بنیان‌گذار ساخت دیوار و شاه پیروز ساسانی (483 - 459 میلادی) را ادامه‌دهنده‌ راه او می‌دانند. بعضی نیز خسرو انوشیروان ساسانی (579 - 531 میلادی) را به عنوان بانی و تمام‎کننده ساخت یا دوباره‎سازی دیوار معرفی می‎کنند، حکیم ابوالقاسم فردوسی در شاهنامه نیز به ساخت دیوار و ضرورت آن اشاره داشته است.

در بین دیوارهای دفاعی به جا مانده از سلسله‎های مختلف تاریخی در جهان بعد از دیوار بزرگ چین (کمتر از 6 هزار کیلومتر) و دیوار لیمز در آلمان (548 کیلومتر) دیوار بزرگ گرگان (200 کیلومتر) به عنوان سومین دیوار بزرگ از دو همتای مشهور بریتانیایی خود، دیوار هادرین در انگلیس (160 کیلومتر) و دیوار آنتونی در اسکاتلند (63 کیلومتر) طویل‌تر و به حد کافی عریض بوده و دارای گذرگاه و موانع مستحکم‎تری نسبت به سایر دیوارهای مشابه و مانع عظیم خطی برای یک ارتش قدرتمند و بزرگ است.

با توجه به اهمیت و ارزشمندی دیوار و تأسیسات مجاور آن، این اثر فرهنگی در تابستان 1378، با شماره 2345، در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید علت نام‌گذاری دیوار به نام «دیوار بزرگ گرگان»، بیشتر بر پایه اسناد و مدارک موجود و اهمیت ایالت هیرکانیا یا گرگان و دشت، در سیر تحولات تاریخی سرزمین پهناور ایران بوده است.

انتهای پیام/2307/ر/ف4004

منبع : خبرگزاری فارس