سفری تابستانی به گوهر درخشان تاریخ و طبیعت

 

بهشهر یکی از زیباترین شهرستان‌های استان مازندران است که از شمال به خلیج میانکاله، از شرق به شهرستان گلوگاه، از جنوب به دامنه‌های البرز و شهرستان دامغان و از غرب به شهرستان نکا محدود می‌شود.‏

به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، بهشهر دارای سه شهر به نام‌های بهشهر، خلیل شهر و رستمکلا و دو بخش شامل بخش مرکزی با دو دهستان میانکاله و کوهستان و بخش یانه سر با دو دهستان شهدا و عشرستاق است. بهشهر در منطقه‌ای زیبا با آثار متعدد تاریخی، مذهبی و طبیعی واقع است.

نزدیکترین شهرستان به آن نکا است که در فاصله ۲۰ کیلومتری قرار دارد و فاصله آن تا تهران ۳۲۶ کیلومتر است.‏کاخ صفی‌آباد، کاخ و سد عباس‌آباد، عمارت چهلستون و باغ صفویِ باغشاه (پارک ملت) و کاخ چشمه عمارت از معروفترین و دیدنی‌ترین آثار تاریخی و طبیعی این شهرستان به شمار می‌آید.هرچند نباید از سایت موزه شهر باستانی هفت هزار ساله گوهر تپه و دو غار هوتو و کمربند (پیش از تاریخ، دوره میان سنگی) غافل شد.‏

شبه جزیره میانکاله یکی از معروفترین و زیباترین تالاب‌های حفاظت شده جهان است که سالانه میزبان صدها هزار پرنده مهاجر از سراسر جهان بویژه سیبری است.‏

‏ آبشارهای سنگ نو، سمبی یخکش، اسبه او و دُ مدُ می ‌نیز از زیباترین و باشکوهترین آبشارهای طبیعی این منطقه است.‏

وجود بقاع متبرکه و تاریخی امامزادگان نیز نورانیت و صفای ویژه‌ای به این منطقه بخشیده است.‏‏ سفید چاه، یکی از قدیمی‌ترین قبرستان‌های مسلمانان در ایران در جوار بقعه امامزاده عبدالله (ع) و ضریح چوبی هشتصد ساله آن، یکی از جاذبه‌های تاریخی این منطقه به شمار می‌آید.‏

‏* جزیره میانکاله

پناهگاه حیات وحش میانکاله در ۴۵ کیلومتری از مرکز شهرستان بهشهر قرار دارد.میانکاله نخستین تالاب بین‌المللی ثبت شده در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر است که با بیش از ۱۰۰ هزار هکتار مساحت، یکی از زیستگاه‌های مهم و با ارزش پرندگان آبی و خشکزی به شمار می‌آید.‏

‏ این تالاب زیستگاه بیش از ۴۰ گونه پرنده است و هر سال نیز بیش از نیم میلیون قطعه پرنده مهاجر از جمله انواع مرغابی، فلامینگو، پلیکان پاخاکستری، قو، انواع اردک، لک‌لک، درنای خاکستری و عقاب دریایی در این تالاب زمستان‌گذرانی می‌کنند.‏

پرندگان بومی منطقه شامل قرقاول، دراج، کبک، تیهو، زنگوله بال، چاخ لق، کبوترصحرایی بالابان، شاهین و بحری است.‏این تالاب که رویشگاه و زیستگاه تعداد بی‌شماری از گونه‌های گیاهی و جانوری در معرض خطر است، سال ۱۳۵۵ به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست سپهر به کمیته برنامه «انسان و کره» یونسکو معرفی شد.

تالاب میانکاله به عنوان محل زاد و ولد و پرورش ماهیان گونه‌های مختلف چون کپور، انواع کفال، کلمه، سفید، ماش و کاراس نیز مورد توجه است.‏جانوران این منطقه شامل مرال، یوزپلنگ، گربه جنگلی، شغال، گراز، روباه، خرگوش، جوجه تیغی، انواع خفاش و جوندگان کوچک است.

* سد و کاخ عباس‌آباد‏

سد و کاخ عباس‌آباد به دستور شاه عباس اول در ۹ کیلومتری جنوب شرق بهشهر بین جنگل‌های کوه جهان مورا و پیرامون دریاچه طبیعی به صورت پلکانی و مطبق در سه سطح ساخته شد. ‏این مجموعه از جنوب به روستاهای فرادست ییلاقی بخش هزار جریب، از شرق به جاده روستاهای پاسند – هزار جریب، از غرب به زمین‌های کشاورزی و ازشمال به روستای علی تپه محدود می‌شود.

راه دسترسی به سد و کاخ عباس آباد جاده‌ای آسفالته است که از جاده اصلی بهشهر – گرگان منشعب شده و بعد از عبور از روستای التپه به محوطه این مجموعه منتهی می‌شود.

این مجموعه شامل سد، بنای مرکز مخزن سد، حمام، باغ، محوطه گلباغ (ایستگاه توزیع آب)، محور آبرسانی به طول ۶۰۰ متر، دو برج آجری به فاصله ۱۸۶ متری از باغ و همچنین با فاصله ۱۵۶ متری از یکدیگر است که احتمالاً به سال ۱۰۲۰ تا ۱۰۲۱ هـ. ق ساخته شده است.‏

دریاچه مجموعه وسعتی بالغ بر ۱۰ هکتار دارد و عمارتی در مرکز آن است که در زمان آبگیری دریاچه، عمارت با ارتفاع ۱۸ متر به زیر آب می‎رود و فقط سقف آن همراه با درختچه‌ها نمایان است.

* سایت موزه گوهر تپه ‏

سایت موزه گوهر تپه واقع در منطقه رستمکلای بهشهر بر روی تپه‌ای به همین نام واقع است. همانطور که از نام آن پیداست، این موزه بر روی یک بستر باستانی قرار گرفته که محل کاوش و حفاری‌های باستان‌شناسی است.این سایت موزه شواهدی از استقرار انسان عصر آهن را در خود جای داده است که در نوع خود یکی از منحصربفردترین سایت موزه‌های کشور به شمار می‌آید.

* قبرستان سفید چاه

یکی از قدیمی‌ترین قبرستان‌های مسلمانان در ایران؛ قبرستانی هزار و دویست ساله با نقش‌های عجیب روی سنگ‌های قبور در روستای «سفیدچاه» است. قبر ملک بادله حاکم شمال نیزدر این گورستان قرار دارد.‏

امامزادگان ابراهیم(ع)، منصور(ع) و عبدالرحمن(ع) سه فرزند امام موسی بن جعفر(ع) و چند تن از سادات مرعشی که روزگاری در آمل حکومت می‌کردند، در سفیدچاه مدفونند.‏ضریح چوبی امامزاده که با گنبد نقره گونش در دل این دره زیبا می‌درخشد، بنا بر نوشته کنده‌کاری‌شده‌اش ۸۴۰ سال قدمت دارد.

* غارهای هوتو و کمربند

غارهای هوتو و کمربند مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان در روستای شهید آباد (تروجن) شهرستان بهشهر، واقع شده اند.‏غار هوتو ۲۳ فروردین سال ۱۳۴۶ با شماره ثبت ۷۴۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.‏

در غار هوتو آثار باستانی مهمی درباره زندگی انسان‌های اولیه یافت شده است.‏

‏ این غار در دامنه کوه البرز و رو به دریا و در ابتدای ورودی شهر بهشهر و در فاصله۵۰ متری جفت خود، غار کمربند قرار گرفته است.این غار و غار کمربند، باتوجه به کشف اسکلت انسان با قدمت ۷۰هزار سال معروفیت جهانی دارند.

مهمترین این کشفیات، اسکلت مادر شانزده ساله و نوزاد وی است.‏غار در حال حاضر دو مدخل در دو ارتفاع مختلف و یک سوراخ تهویه در سقف دارد‏.

‏ برابرکاوش‌های واندنبرگ، در این غار سنگ‌ریزه‌ها و اسکلت سه انسان کشف شد که ۵۰۰۰ الی ۷۰۰۰ سال قبل (در کتاب تاریخ مازندران باستان ق.م ذکر شده) در این منطقه زندگی می‌کردند.

آنچه در این مکان کشف شده، شامل آثاری از دوران یخچال، عهد آهن، نوسنگی، آغاز پارینه سنگی و اشیایی از سنگ چقماق مربوط به پارینه سنگی است.

* کاخ چشمه عمارت

در زمان صفویه بر روی چشمه‌ای واقع در این منطقه، عمارتی (کاخ) دو طبقه ساخته شده که هم اکنون طبقه همکف و جزیی از طبقه دوم آن باقیمانده است.‏

محوطه اطراف آن همچون باغشاه، پلکانی و سرسبز و با درختانی کهنسال و زیبا بوده است که این کاخ از بین رفته و فقط خرابه‌ای از آن باقیمانده و چندی است خرابه‌های کاخ از طرف اداره حفظ آثار باستانی و اداره کل میراث فرهنگی در دست مرمت است.این بنا که روزگاری آباد و مزین به نقاشی‌های رنگارنگ و کاشی‌های متنوع بود، مرداد سال ۱۳۵۲ با شماره ۹۴۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

* کاخ صفی‌آباد‏

‏ کاخ صفی آباد بالای کوهی مشرف به بهشهر قرار دارد. این کاخ از جمله آثارتاریخی و با شکوه دوره صفویه است که در دوران قاجار به علت بی توجهی به کلی ویران شد.

* عمارت و باغ صفوی باغشاه 

باغ مصفا و دلفریبی که امروزه محل شهرداری بهشهر است، به پارک ملت یا باغشاه معروف است. دراین باغ متعلق به دوره صفوی که پر از درختان سرو چند صد ساله و مملو از گل‌های زیبا است،باغ وحش کوچکی نیز قرار دارد. ‏

‏* منطقه ویژه اقتصادی امیرآباد
هر سال، همزمان با فرا رسیدن بهار طبیعت، بندر و منطقه ویژه اقتصادی امیرآباد میزبان شمار زیادی از مسافران می‌شود که با انگیزه استفاده از محیط زیست طبیعی منطقه و آشنایی با امور حمل و نقل دریایی و بازدید از بندر و چگونگی فعالیت‌های دریایی و بندری به این منطقه سفر می‌کنند.

* آستانه امامزاده قاسم(ع)
این امامزاده که از نوادگان امام موسی بن جعفر (ع) به شمار می‌آید در ۱۵ کیلومتری بهشهر واقع است. بنای این امامزاده تا کنون چندین بار مرمت و بازسازی شده و در مجاورت آن در زمینی به مساحت ۳۸۱۶ متر مربع زائرسرایی ساخته شده است که فعلاً زائران حضرت رضا (ع) در آن بیتوته می‌کنند. ‏

‏* بقعه امامزاده عبدالله سارو(ع)‏
بقعه این امامزاده در فاصله ۳ کیلومتری بهشهر و در مجاورت گورستان عمومی شهر در نزدیکی روستای سارو واقع است.‏

بنا مربوط به قرن نهم هجری است و گنبدی مخروطی شکل وضریحی چوبی دارد. که تاکنون چندین بار بازسازی شده است. ‏

‏* آبشار سنگ نو

آبشار سنگ نو یکی از زیباترین آبشارهای منطقه است که در دل کوه و جنگل قرار دارد و با راه‌های سخت‌گذر و چندین آبشار کوچک بین راهی به نوعی یکی از نمادهای شهر بهشهر است.‏

‏ * مجموعه عمارت افغان نژاد
این مجموعه که در روستای قره تپه قرار دارد و شامل سه عمارت و حمام است،از بناهای دوره قاجاریه به شمار می‌آید.

خانه احمد علی خان هزار جریبی ـ این خانه در روستای سرخ گریه از بخش یانه سر شهرستان بهشهر قرار دارد.

‏بنای آن آجری با پلان مستطیل شکل و سقف سفالپوش به شیوه معماری دوره قاجار و دارای دو ورودی در طرفین ساختمان است.‏

‏ * آتشکده قدیمی
این بنا در جنوب غرب روستای آسیابسر و در بالای کوهی کم ارتفاع قرار دارد، اگر چه هنوز کاملاً مشخص نیست که بنای مذکور همان آتشکده دوران تاریخی باشد، ولی با توجه به بقایای معماری و جزئیات آن می‌توان تا مطالعات کامل بنا نام آتشکده را بر آن اطلاق کرد. 

مصالح اصلی این بنا را سنگ و ساروج تشکیل می‌دهد. بخش ظاهری دیوارها با سنگ‌ها ی منظم هندسی چیده شده و داخل دیوارها با لاشه سنگ و خاک پر شده است.
احتمال آنکه بقایای به جا مانده متعلق به معماری مذهبی دوره تیموری باشد دور از ذهن نیست

* قلعه شاه نشین آسیا بسر 

قلعه شاه نشین در جنوب روستای آسیابسر و بر بالای ارتفاعات آن واقع است. 

برای رسیدن به قلعه باید از پنج خندق که درجهت شمالی و بخش‌هایی از غرب و شرق قلعه ساخته شده است، عبور کرد. این خندق‌ها در فاصله‌های متفاوت از یکدیگر قرار گرفته‌اند.

بخش‌هایی از دیواره قلعه حدود ۷۰ر۲ متر هنوز پا برجاست. با توجه به حفاری‌های غیر مجاز به آسانی نمی‌توان ورودی این قلعه را مشخص کرد ولی به احتمال قریب به یقین، ورودی قلعه در گوشه شمال‌غرب اثر قرار داشته است. 

دیواره جنوبی قلعه به ارتفاع ۷۰ر۲ متر باقی مانده که چهار ردیف سوراخ به اندازه‌های مختلف برای محافظت نگهبانان از قلعه در آن به چشم می‌خورد.‏
‏ آب قلعه شاه نشین بوسیله تنبوشه‌ها از چشمه موجود در ارتفاعات بخش جنوبی به قلعه هدایت می‌شد.

علاوه بر قلعه شاه نشین،دختر قلعه نیز در جنوب این روستا و در میان کوهستان البرز و در حاشیه شمالی رودخانه نکا قرار دارد. این قلعه دارای مجموعه بسیار زیبا و معماری شگرف است.

* بقعه امیر کمال الدین و امیر جمال الدین آسیا بسر

این بنا در مرکز روستای آسیا بسر و در غرب روستای کوهستان قرار دارد. 

بقعه با مصالح آجر و گچ و آهک ساخته شده است و در مرمت جدید گنبد پخ و نیم دایره بر بالای آن ایجاد کرده‌اند.

تزیینات خارجی بنا شامل تزیین آجری سینه کفتری و نیم دایره‌های طاسی شکل و تو رفتگی‌های مستطیل و مربع شکل است. ‏

در داخل بنا دو قبر وجود داشته که بنا بر روایت تاریخی مزار امیر کمال‌الدین و امیر جمال‌الدین بوده است. 

با توجه به معماری بنا،‌بقعه امیر کمال‌الدین یک برج آرامگاهی با گنبد هشت ترک متعلق به قرن نهم هجری قمری است.

قلعه پلنگان (دوره صفوی) در شمال بهشهر، بز پل (دوره صفوی) در جنوب شرق بهشهر، محله
قنبر آباد، توسکا چشمه در۴۳ کیلومتری مرکز شهر، سیکا پل (دوره صفوی)در شرق بهشهر،غار باستانی علی تپه (دوره پیش از تاریخ)در شمال غرب روستای ال تپه، مجموعه بناهای تاریخی شهریاری (دوره قاجار)، در جنوب بهشهر،بخش یانه سر، خانه قدیمی کاردلی (دوره قاجار)در رستمکلا،عمارت صیامی (دوره قاجار)،در روستای گرجی محله، مهربان رود رستمکلا، دختر قلعه روستای آسیابسر (دوران ساسانی)و جنگل پاسند از جمله دیگر آثار تاریخی وطبیعی بهشهر است.‏

منبع : باشگاه خبرنگاران