ترمه؛ سوگلی صنایع دستی یزد

اصالت‌های سنتی با ترمه عجین شده است

ترمه؛ سوگلی صنایع دستی یزد

ترمه در یزد قدمتی چند صد ساله دارد و این هنر اصیل منحصر به استان یزد است و هنوز در هیچ کجای کشور، اقدام به تولید و بافت ترمه نشده زیرا این هنر صنعت اصیل، سختی‌ها و دشواری‌های خاص خود را دارد.

به گزارش خبرگزاری فارس از یزد، ترمه بافی یکی از هنرهای اصیل شهر یزد است و فوت و فن‌های بافت سخت و دشوار آن تنها در دست و ذهن هنرمندان سخت‌کوش و پیگیر یزدی است و هنوز در هیچ کجای کشور اقدام به تولید ترمه نشده است زیرا جهان اکنون ترمه را به نام یزد می‌شناسد.

ترمه در گذشته در چند طرح و رنگ محدود می‌شد و اغلب برای لباس خوانین، رومیزی، جهیزیه عروس و در برخی موارد مراسم ترحیم استفاده می‌شد اما اکنون ترمه کاربردهای مختلفی پیدا کرده و به نظر می‌رسد بازار تولید و فروش آن نسبت به گذشته متفاوت شده است.

رنگ ترمه‌های قدیمی اغلب قهوه‌ای و قرمز بود و اکنون نیز اصیل‌ترین ترمه‌ها را در این دو رنگ می‌شناسند اما در حال حاضر طرح‌ها و رنگ‌های ترمه بسیار متنوع شده و هر سلیقه‌ای را جذب می‌کند و شاید به همین دلیل باشد که ترمه توانسته حتی در بازارهای جهانی نیز جای خود را پیدا کند.

نحوه کار و بافت دستگاه و پارچه ترمه

دستگاه ترمه بافی از نوع چهاروردی است و برای بافت ترمه نیاز به یک نفر بافنده و یک نفر گوشواره کش است.

استادکار در قسمت پایین و پشت دستگاه می‌نشیند و گوشواره کش در بالای دستگاه استقرار می‌یابد و کارش انتخاب و تعیین نخ‌های مخصوص برای ایجاد نقش بر روی پارچه و هدایت نخ‌ها به پایین برای انجام کار بافت است به همین دلیل طرح‌های زیبایی که روی ترمه مشاهده می‌شود، حاصل همکاری و هماهنگی استادکار بافنده و گوشواره کش است.

این کار از هنرهای بسیار دشوار، حساس و نیازمند به ظرافت و ریزبینی است و هنر دست این هنرمندان ظریف است که ترمه را به عنوان دست‌بافته‌ای زیبا زینت‌بخش خانه‌های مردم می‌کند.

یکی از تولیدکنندگان بزرگ ترمه در یزد در مورد کاربردهای ترمه به خبرنگار فارس گفت: ترمه از زمان صفویه رایج شده و قدمت بافت آن به آن دوران باز می‌گردد اما مصارف آن محدود بوده و بیشتر خوانین و شاهزادگان برای تزئین در لباس‌های خود از ترمه‌های ابریشمی استفاده می‌کرده‌اند.

* از مصارف محدود گذشته تا کاربردهای متعدد ترمه در حال حاضر

محمدرضا رضایی عنوان کرد: استفاده دیگر ترمه، بقچه عروس، جانماز و سجاده و در نهایت یک یا دو رومیزی بوده است که البته مورد آخر بیشتر مربوط به افراد ثروتمند بوده و عموم مردم معمولا توان استفاد از آن را نداشته‌اند و از پارچه‌های معمولی برای این امر استفاده می‌کرده‌اند.

وی عنوان کرد: ترمه برای مراسم ترحیم نیز در گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفته و اکنون نیز این نوع مصرف هنوز مرسوم است اما محدودترین میزان استفاده از آن اکنون برای همین بخش است.

رضایی در مورد مصارف و کاربردهای ترمه در حال حاضر بیان کرد: ترمه اکنون به دلیل تنوع در رنگ و طرح، بسیار کاربردی‌تر شده و از لباس تا رومیزی و ... مورد استفاده قرار می‌گیرد.

* ترمه اکنون حتی در دوخت و تزئین لباس‌های بانوان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد

این تولیدکننده بزرگ ترمه یادآور شد: اکنون از کوسن و بالشت‌های گرد، پشتی،‌ رومیزی، روپشتی، جانماز و سجاده و ... گرفته تا مانتو و جلیقه و کفش و کیف و ... از ترمه استفاده می‌شود.

رضایی عنوان کرد: بسیاری از مردم از ترمه در لباس‌های خود به عنوان خرج کار استفاده می‌کنند و از آن برای تزئین لباس یا حتی بخشی از لباس استفاده می‌کنند.

وی افزود: در شهر یزد، ترمه اکنون در جهیزیه همه عروس‌ها اعم از بی‌بضاعت و بابضاعت وجود دارد و از جانماز و جا قرآنی گرفته تا رومیزی، روی اپن و .... از ترمه استفاده می‌شود و متناسب با رنگ وسایل خانه، از رنگ‌های متنوع ترمه استفاده می‌شود.

رضایی ادامه داد: اکنون حتی تقاضای بسیاری برای دوخت روتختی، بالشت و ... از ترمه نیز وجود دارد و کارهای اصیل و بسیار زیبایی در این زمینه به مردم عرضه شده است.

* ترمه‌های قهوه‌ای و آبی بیشترین بازار فروش را دارند

وی بیان کرد: ترمه‌های قرمز، قهوه‌ای و آبی اکنون بیشترین متقاضیان را دارد و نسل جوان اغلب ترمه‌های رنگی به ویژه آبی را می‌پسندند.

این تولیدکننده ترمه با اشاره به تهدیدهای بازار ترمه عنوان کرد: چینی‌ها ترمه‌های ماشینی را به بازار یزد ارائه کرده‌اند یا کارهایی که روی آنها ملیله و سرمه‌دوزی شده به بازار عرضه کرده‌اند که وجود این کارها، تا حدی بازار ترمه را تحت تاثیر قرار داده اما افرادی که به دنبال کارهای اصیل و زیبا و سنتی هستند، هرگز ترمه را با این نوع از صنایع دستی مقایسه نمی‌کنند.

وی عنوان کرد: در دهه گذشته، ترمه جایگاه خود را از دست داده بود اما به تازگی دوباره بازار آن رونق گرفته و حتی گردشگران خارجی نیز تمایل به خرید ترمه دارند.

رضایی با اشاره به اینکه استفاده از ترمه در دوخت و تزئین لباس‌ها بسیار به بازار آن کمک کرده است، افزود: اکنون بسیاری از خریدهایی که می‌شود برای تزئین لباس و هماهنگ کردن کفش و کیف است و طرح‌های زیبایی نیز به این منظور تولید شده است.

* سرمه دوزی بر روی ترمه سلایق بسیاری را جذب کرده است

وی ادامه داد: در دهه گذشته، کار سرمه دوزی بر روی ترمه‌ها متناسب با کاربرد آنها نیز باب شده و این امر توانسته مشتریان بسیاری را به خود جلب کند زیرا کار دست روی ترمه‌های ساده زیبایی بسیاری به این پارچه‌ها می‌دهد.

رضایی در مورد طرح‌های ترمه نیز اظهار داشت: بته جقه، پای ثابت طرح‌های ترمه است و بسیاری از آن به عنوان نماد سرو یاد می‌کنند و سرو نیز در فرهنگ ایرانی همواره نماد ایستادگی بوده است.

وی خاطرنشان کرد: نحوه قرار گرفتن طرح‌های ترمه بر روی پارچه، نوع کاربرد آن را مشخص می‌کنند و قدیمی‌ترها این طرح‌ها را بیشتر تشخیص می‌دهند.

رضایی ادامه داد: از برخی طرح‌ها برای لباس، برخی برای سفره‌های عقد و برخی دیگر برای مراسم ترحیم استفاده می‌شود که اغلب فروشندگان، خود خریداران را در این زمینه راهنمایی می‌کنند.

* ترمه همچنان اصالت خود را حفظ کرده است

با وجود همه دخالت‌هایی که چشم بادامی‌ها در بازار صنایع دستی ایران کرده‌اند، ترمه همچنان اصالت خود را حفظ کرده و حتی تولیدات ارزان‌قیمت نتوانسته این بازار را متشنج کند.

گرچه در مقاطعی بازار ترمه با چالش مواجه شده است اما آنها که ارزش و اعتبار ترمه را می‌شناسند، هرگز آن را با دست‌بافته‌های چینی و ... عوض نمی‌کنند و آنها که ارزش و اعتبار ترمه را نمی‌دانند، در دایره مشتریان این دست بافته سنتی و ارزشمند نمی‌گنجند.

این روزها تنوع ترمه حتی گردشگران خارجی را نیز تحت تاثیر قرار داده و آنها از ترمه برای تزئین لباس‌های خود خریداری می‌کنند و به مقادیر زیاد به کشورهای خود می‌برند ضمن اینکه از ترمه‌های تزئین شده با سرمه نیز به عنوان رومیزی و ... استفاده می‌کنند.

اینکه هنوز ترمه نتوانسته با چالش جدی در مواجهه با محصولات چینی و ... مواجه شود، جای بسی امیدواری است و این نشان از ارزش قائل شدن مردم برای هنر دست و صنایع اصیل دارد.

انتهای پیام/2464/صا40/آ3004

منبع : خبرگزاری فارس